李頤命 등이 입시하여 大殿 등의 증세, 移宮, 春蔘과 秋蔘의 封進, 標紙 權減, 李頤命의 扈衛廳 大將 遞差 등에 대해 논의함
○ 午時, 上御四五字全缺入侍時, 都提調李頤命, 副提調閔鎭厚, 都承旨金興慶, 假注書許錫, 記事官鄭錫五, 以下一行全缺權聖徵, 以下缺吳重卨, 缺數字李徵夏, 此以下座目全缺入侍時, 李頤命進伏曰, 暑熱何歲無之, 而未有甚於今年。去夜缺而寢睡缺至於缺寧, 此爲多幸。近來腹部飽滿之候, 亦漸歇乎? 上曰, 飽滿特甚之候差勝, 而右邊缺或加或減矣。頤命曰, 膈間不淸缺坐時, 缺有不平時, 不但臥時然也。缺何如? 頤命曰, 口淡特甚, 稍勝之候一樣缺頤命曰, 中宮殿患候, 發斑一向平順, 慶幸何達? 閭閻間所聞, 則此症發斑消斑之後, 尤難周缺而伏聞玉體, 處涼則有汗, 處溫則無汗, 缺御寢室之溫, 無異冬節, 以此見之, 缺不重可知, 諸醫亦皆言, 此後似無發缺一向平順, 誠爲缺戒矣。上曰, 然矣。意外有此症, 有憂慮缺邊似數, 而不至大段, 幸矣。頤命曰, 請醫官診脈《缺》梯曰, 左右脈度, 不缺三四行濁氣與前一樣, 不缺數行頤命曰, 請腹缺腹部背部及左缺脹, 頗似柔軟, 下腸缺近日之初見, 脚部疲脊特甚缺足部猶似微有滯氣, 而外踝上瘡處, 缺堅固矣。頤命曰, 今年暑熱, 亦終無汗氣耶? 上曰, 今年尙無汗氣矣。頤命曰, 汗斑搔癢之候, 何如? 上曰, 去去夜似勝矣。去夜則搔癢頗甚矣。頤命曰, 聞日昨醫官處下敎, 有藥房啓辭中數字缺然, 明覽字畫, 而再覽, 則還勝之敎云。以此缺上候眼患, 似如陰雲蔽日, 缺數行欲更諦視, 還卽昏暗, 蓋其前其後, 未有如此之時。或指白處而錯認爲字, 或指黑處而錯認爲紙矣。頤命曰, 氣平火降, 則眼患自勝, 於此可見。聖候若盡調攝之方, 則庶有復常之望矣。上曰, 予病蓋由於脾胃積傷, 下元不足之致, 而安閑氣降之時, 則眼暗亦缺有害, 可知矣。頤命曰, 火熱多由心氣, 或缺或因事激惱, 則火熱升時上乘, 缺此正缺閔鎭厚曰, 不但一時缺則必有所益矣。頤命曰, 缺幾於俱廢, 嘗以爲, 缺有所益, 至以不早缺嗇精神之道缺以朱子言觀之, 事物不接於外, 則精神缺能以此留心, 事事加勉, 則不但眼候, 因此缺其於聖學工夫, 亦有益矣。缺如何可達。上曰, 然矣。鎭厚曰, 缺用力於經傳, 以文字上所載見之, 則其學問工夫, 缺應之浩繁, 亦可知矣。蓋其眼患, 亦似由於注釋論難之際, 過用精力之致, 而反以晩來失明, 設有益於收養之功, 則聖上今日靜攝中, 所當體驗於加勉處, 豈不在此乎? 頤命曰, 視物雖有霎時之際, 如或因此頻試眼力, 則必有害矣。上曰, 然矣。頤命曰, 晩後口淡之候, 復何如? 缺數行丸餘數不多, 故不能忘, 且丸藥止之已久。雖未定缺有效, 而係是治眼候之藥。今欲畢進此藥後, 繼進他藥矣。頤命曰, 令諸醫各陳所見, 何如? 上曰, 唯。時梯曰, 墜瞖丸, 損脾助泄, 未知有益, 而今姑少進, 觀其利害, 亦無妨矣。聖徵曰, 墜瞖丸, 雖未定効害, 而卽今暑濕如此, 缺三伏之間, 姑爲停進, 似好矣。時聖曰, 上候論藥, 小臣所見缺携貳, 非敢固爲固執, 實有缺以降火爲主, 今此眼患·脚痺, 缺以積年沈痼之故。每欲用缺小臣之意, 若用補劑, 反助缺口淡, 亦非脾胃虛冷, 而缺補陰血, 不必差遲, 今此缺與否, 似好矣。玷曰, 小臣缺聖患, 根本補陰之藥, 則不知有効, 扶脾之劑缺人之言見之, 內障由於脾不足缺泄候腹脹等症, 必有加, 奚暇補陰乎? 近間缺脈散之屬, 連爲進服。故諸候, 比向日缺墜瞖丸, 決非此時可進之藥, 姑以鎭安脾胃爲主。前進湯藥, 似不無分毫所益, 姑停墜瞖, 加進湯藥, 爲好矣。重卨曰, 每以眼患, 承聞傳敎之時, 臣等實有寧欲溘死之心矣。今此墜瞖丸, 旣是專主眼候之藥, 雖曰暑熱之時, 小小進服, 有何害乎? 徵夏曰, 墜瞖丸, 是苦寒之劑, 有妨於口淡, 暑濕之時, 不當缺數行如何, 勿存忙意, 姑爲停止, 似好矣。上曰, 諸醫之論, 亦不一矣。其數不多, 欲畢進之耳。頤命曰, 向來移宮之請, 不但臣等仰陳, 朝廷連日力爭, 而尙未蒙準許, 可缺數字固知聖主之堅定不撓, 而其在臣子之心, 憂慮無所不至, 煩聒而不知止矣。蓋缺染之疾, 例於熱盛時則不傳, 熱退後則多染。以此閭閻之間, 先痛者才起, 後痛者相繼。自上缺似有, 而東宮則元無曾經之事, 缺當暑濕, 若有萬一熏染之候, 則皆缺且伏念, 君臣主義, 父子主恩, 缺不用, 極則一也。臣等職在保護, 恬不以爲慮, 則臣缺若使臣父母, 缺經而未分明, 如缺而後乃已也。今缺而至如王世子, 以色憂中移缺意所執, 臣誠不敢曰非, 而然自缺爻, 或有貞則屬之訓, 貞固之道, 非不善矣。猶以厲爲戒, 則豈不以時義, 必須移避而後, 可免危厲之戒? 決不可徒守正道, 强拂群情也。區區愚迷之見, 移宮之擧, 此時尤不宜少緩矣。有懷不達, 罪尤萬死, 故不復煩瀆如此, 不勝惶恐。鎭厚曰, 此不但大臣之言, 實是群情之所同然也。初雖不卽移避, 見今中宮殿症候平順, 幾至消斑之境。自缺旣與初頭有異, 東宮移次, 亦似無妨。缺數行意, 則與丁亥, 今亦一般, 其時旣有所執, 但當勿聽而已。至下未安之敎, 缺旋覺其非, 而所執則終無變改, 到今何可勉從乎? 頤命曰, 聖敎牢拒至此, 更何所達? 臣等非不知拒缺止, 而群下之情, 如或下諒, 則如是煩瀆, 誠非過矣。更加三思, 千萬至祝。上曰, 無可更思矣。癸卯年疹疫時, 醫官朴振禧以爲, 明是紅疹矣。其時他醫缺皆曰疹症, 而振禧獨曰, 與閭閻所經之症有異。振禧比他醫官之比, 其時士夫之家, 信任缺近來柳瑺, 而其所見如此, 豈非可疑乎? 鎭厚曰, 缺以日記見之, 梁濟臣輩, 亦以爲, 缺敎行能知, 而以其時賞格等見之, 缺時症候, 中間有添極之節。保母尹尙宮, 於玉缺外井水, 沐浴澡潔, 仁宣王后, 適行缺望見其狀, 至以其虛怯失足於井中爲慮, 使人察視。此事予於宮中, 每承慈敎而知之。症情之非常, 於此可知, 豈不明白具格乎? 頤命曰, 今承聖敎, 縷縷聖缺似或明白, 而世子則分明未經, 其爲憂慮, 當如何? 伏乞十分善處, 無至後悔, 何如? 上曰, 旣令其處, 不爲往來, 處所頗隔遠矣。鎭厚曰, 缺赴燕譯官所進雀舌, 是蕪荑茶也。與六安缺數字庫儲有裕, 似當仍減, 且春封二十斤, 秋捧十五斤, 甚無意義。春蔘減五斤, 與秋蔘一體封進十五斤, 則一道民弊, 可以大省, 依此定式施行, 何如? 上曰, 春秋各十五斤, 無不足之慮耶? 鎭厚曰, 一朔所用, 多不過二斤餘, 而江蔘之外, 又有他道及戶曹所納之蔘, 其數亦過十斤, 似無不足之患。設或不足, 依臣前日所達, 自戶曹貿用, 亦何難乎? 上曰, 然則依所達定式施行, 可也。頤命曰, 近來標紙, 一切不下, 又自會計缺定式之後, 自然節用, 故餘儲頗優矣。然前頭缺未可知, 今姑以權減定奪, 似好矣。上曰, 纔以無不足缺問之者, 以此也。少用時則固有裕, 而多用時則缺權減之說, 誠好矣。勿爲缺頤命曰, 殿坐移時, 他說話缺實爲惶恐, 而扈衛廳試射, 大將雖不備員, 若有缺例爲之, 而判府事徐宗泰方在城外, 小臣又在侍藥之列, 不得試射已久矣。臣若得遞, 則他大將, 可以奉行, 而緣臣虛帶, 年年定式施行之事, 久致廢閣, 寧不惶悶? 來月間則秋涼漸生, 正當試閱勸課之時, 小臣見帶扈衛大將之任, 亟賜遞免, 幸缺上曰, 雖非卿, 他大將又有二員, 缺府院君金柱臣, 判府事徐宗泰, 缺方辭免, 秋間設行缺以爲奉行之地, 實爲幸甚。上曰, 才已下敎矣。更勿控辭, 安心行公。遂罷出。以上燼餘
○ 午時, 上御四五字全缺入侍時, 都提調李頤命, 副提調閔鎭厚, 都承旨金興慶, 假注書許錫, 記事官鄭錫五, 以下一行全缺...