검색
입력 내용 삭제
문자입력기
검색
부수검색
음가검색
부수로 검색:
부수 획수:
부수 목록:
나머지획수:
음가로 검색:
음가:
검색:
검색
열 람
승정원일기
정보화사업
승정원마당
왕 대
책별
조직과 기능
연혁
작성방식
사료적가치
기록유산
개 요
범 례
공지 사항
인조 - 고종
16대 인조(1623년~)
17대 효종(1649년~)
18대 현종(1659년~)
19대 숙종(1674년~)
20대 경종(1720년~)
21대 영조(1724년~)
22대 정조(1776년~)
23대 순조(1800년~)
24대 헌종(1834년~)
25대 철종(1849년~)
26대 고종(1863년~)
27대 순종(1907년~)
영조 7년
1731년 (신해)
1월
2월
3월
4월
5월
6월
7월
8월
9월
10월
11월
12월
승정원일기 40책(탈초본 732책) 영조 7년 10월 1일 〈신묘〉
1731년 雍正(淸/世宗) 9년
1일
2일
3일
4일
5일
6일
7일
8일
9일
10일
11일
12일
13일
14일
15일
16일
17일
18일
19일
20일
21일
22일
23일
24일
25일
26일
27일
28일
29일
-
○
(以上缺)
辛亥十月初一日午時, 上御
時敏堂
。大臣·備局堂上引見, 右議政
趙文命
, 判敦寧
尹淳
, 兵曹判書
金在魯
, 吏曹判書
宋寅明
, 刑曹判書
尹游
, 左副承旨
洪尙賓
, 假注書
金錫一
·
李重寅
, 記事官
宋時涵
·
趙明履
入侍。
文命
曰, 今日朝氣頗冷, 聖體若何? 上曰, 無事矣。
文命
曰, 近日以情禮之未伸, 聖心以爲菀抑矣。今旣省拜新陵, 歷展私墓, 必似蘇快而但連日疾驅, 勞撼亦多, 不覺之中, 自不無損害之節, 其無大段疲憊乎? 上曰, 未伸情禮之前, 心懷菀結, 若將生病。今則姑無餘憾, 心稍豁而身無疾矣。
文命
曰, 然勞撼, 畢境有害, 不可以一時之快意, 謂無所慮矣。上曰, 少無是矣。
文命
曰, 大王大妃殿氣候一向安寧乎? 上曰, 然矣。
文命
曰, 雖復常膳, 自異於平日, 憂慮則不能弛矣。上曰, 然矣。
在魯
曰, 丸劑自昨進御乎? 上曰, 欲自今日始進矣。
在魯
曰, 臣昨已仰達矣。自上若定時進御, 則雖或遺忘, 左右侍御, 必當備待矣。上曰, 當如是矣。
文命
曰, 伏見昨日備忘記, 有經理廳木三百同劃給
京畿
之命, 而本廳見在木同, 不滿此數, 合有變通矣。
淳
曰, 經理廳留在木, 只是百五十同, 不獨傾庫之爲難。其中一百同則初以戶曹遺儲木,
北漢
創設之時, 移置本廳。年歲久遠, 霧露濕傷, 今雖出給, 亦不堪用矣。上曰, 今年
畿甸
穡事, 交·坡爲稍優云, 而今於路上, 摘取禾穗而見之, 太半是空殼, 豆太則尤慘矣。
畿
民之困悴, 未有甚於今年, 而歲事之歉荒, 又如此, 其將何以生活耶? 初欲優數劃給矣, 爲慮國用之乏少, 只以三百同下敎, 而經廳所儲, 如是不足, 此外無可推移之處乎? 如以米木參半則爲好耶?
文命
曰, 卽今事勢, 米穀則雖一石之費, 甚爲切迫矣。上曰, 以錢則當給幾何而可耶? 給一萬兩爲好耶?
文命
曰, 一萬兩過多, 八千兩, 似好矣。
東弼
曰, 夫朝廷所以特給者, 豈必算戶計口而濟之耶? 綸音之惻怛, 德意之深渥, 使民心自然知感, 如古所稱挾纊之恩, 而爲守令者, 從而聳動勸勵, 蓋盡其救活之道, 民之受賜, 恐不在於物之多少矣。頃日
湖西
所給, 旣是難繼之政, 今此兩南所給, 亦爲過多。至於
畿內
, 則郡邑戶口, 皆下於
嶺
·
湖
, 雖給五六千兩, 亦可, 卽今國計哀痛, 雖欲優給, 亦無奈何。嗣歲之策, 臣實憂之。上曰, 戶判所達非矣。博施濟衆,
堯
·
舜
所病, 予豈不知? 而今我赤子目前將死, 預念明年之憂, 不爲今年之計, 則彼小民, 雖不敢言, 於心如何? 又況八千之於萬, 所減無幾, 何可惜此而不盈其萬數乎?
文命
曰, 殿下此敎, 王政所先, 使民聞之, 必將感泣。萬數之不可減, 臣等當依敎奉行, 而將以何處所在者給之乎?
淳
曰, 此則有可推移之道, 新陵內民田, 計給其價, 故
關西
錢一萬兩, 移置
松都
矣。田畓則姑未分等, 賑事爲急, 以此先用, 似爲便宜矣。上曰, 錢則當如是, 而此外以何物給之乎?
寅明
曰, 旣已下敎,
畿
民皆聞知矣。今若減此錢數, 則有似失信, 依下敎定奪, 而
江都
元軍餉外, 有上年
湖南
軍錢米加入之數。此旣爲民備荒之資, 以此量宜移轉劃給, 似無妨矣。上曰,
江都
軍餉不敷, 是誠可慮, 然爲民何惜? 但一萬兩, 盡自
江都
出之, 則似重難矣。
南漢
米則留在者幾何?
淳
曰, 二萬七千餘石也。
寅明
曰, 然則以
江都
米七千石
南漢
米三千石, 劃給, 似宜矣。上曰, 吏判所達, 甚精, 與予意, 不言而同矣。錢一萬兩及
江都
米七千石
南漢
米三千石, 劃給
京畿
事, 出擧條, 而初以木三百同, 轉而爲此之意, 詳爲載錄, 使民知之, 可也。
出擧條
游
曰, 今年國家施惠於
京畿
者, 亦不少, 大同軍布所減, 已多矣。上曰, 此則命之減矣, 非使之食也。
游
曰, 當納者, 不納, 則自有所食, 是國家使之食也。
在魯
〈曰〉
,
畿內
之施惠旣如是, 則
關東
, 又將煩請。其在一視之道, 亦不可全塞矣。上曰,
關東
則道臣所爲, 自初太過矣。今當隨事勢爲之, 雖曰不均, 亦將奈何?
東弼
曰, 聖意所在, 臣豈不知? 然
湖西
旣給一萬兩, 而
京畿
則不如湖西, 姑減其二千兩, 施之於
原
·
橫
等尤慘之邑, 可矣。
在魯
曰,
畿內
年事之慘, 不至如
湖西
之甚矣。
寅明
曰,
畿
民生理, 本來至薄, 目下赤立, 又甚於湖中矣。
文命
曰, 今年則以僥倖之心, 或冀其延命, 而前頭則國家亦無如之何, 只有立視其死而已。上曰, 頃日
李衡佐
辭朝時所達, 好矣。其爲人仔詳, 故悉知京衙門所蓄數爻, 旣有此貯蓄, 則寧不在經用之撙節乎?
游
曰, 泛然陳達之說, 與主掌人之言不同矣。
在魯
曰, 雖曰如此, 一朔所下者甚多, 豈能常有乎?
淳
曰, 近來賑政, 與前有異。如
李宗城
之往
北路
, 其於民則可謂盡心矣。目見其將死, 急於救活, 而且監司御史, 有力於朝廷, 則其所請得, 例能如意矣, 故劃移
嶺南
米, 靡有限節, 計口給料, 尙有餘數。九千石零, 積置於
元山
, 其不善料量如是矣。頃日
李衡佐
, 亦計口算戶而陳之。然朝宗朝軫恤民生, 雖無所不至, 未嘗如此, 以肅廟寶鑑觀之, 時有所賜, 宣示德意而已。豈能遍及於人人哉? 乙丙以來, 民間亦自知救荒之策, 朝廷若從而補助, 則庶得支活矣, 何必至於過而傷惠乎? 今年秋牟, 兆象已不佳, 嗣歲之憂, 不知其至於何地, 卽今濫費誠非得計也。
游
曰, 臣待罪
關西
時, 朝家令上送十萬兩錢, 臣以爲將用於都內經費, 盡力輸納, 則無端下送於
湖南
, 貿米以置, 今遂仍給, 是公然以十萬錢出給兩南也。用財如此, 財安得不窮乎? 今者
嶺南
, 旣以戰兵船木及儲置米軍作米給之, 又給空名帖二千七百丈, 計其價則爲二萬七千兩, 今又白給二萬兩錢,
嶺南
所賜則將不可勝用矣。今年國用大縮, 諸道雖或有餘儲, 皆當入於國用, 如
關西
收稅米劃給
嶺南
一款則姑爲還寢, 似當矣。上曰,
嶺南
所賜, 予則忘之, 以爲軍作米及今此白給二萬兩而已。聞秋判條陳後, 始乃覺得其所賜之過厚, 非予之過, 乃卿等不爲提醒之致也。
文命
曰,
嶺南
所劃給之物, 今日備忘之前, 未免零星矣。今日之後則亦過當初所料, 前日所許
關西
收稅米, 似當還收, 而諸道餘儲, 量劃移置於近京處, 以待不時之用爲宜。
關西
收稅米
海西
詳定米各一萬石, 亟令上送, 付之經理廳, 以補國用, 何如? 上曰, 依爲之。
抄出擧條
寅明
曰, 經理廳, 國家終必得力矣。今夫戶兵曹則用度甚多, 而本廳則所入, 只是
永柔
地所收若干錢木及
湖西
若干皮穀, 而無他費用。如堂郞騶直, 亦無所上下, 每朔只給守堞軍官料布而已。若不自他衙門取去, 則一年經用之餘, 輒有所蓄積, 國家每以他處用餘穀物移付, 而忘置一邊, 則早晩得力不少矣。
淳
曰, 本廳當初儲置者, 米六萬石, 銀錢亦多矣。中間米則以移轉, 散在各邑, 銀錢, 皆自朝家取用, 今無所留, 昨年
宋寅明
爲堂上, 聚銀萬兩矣。朝家換木取用, 今年臣以錢作銀一萬兩, 藏之米庫之底, 見存者只此而已。上曰, 吏判所達, 有所見當爲留意耳。予於前後下敎者多矣。三代之際, 垂拱無爲者, 豈眞無可爲之事而然哉? 蓋逸於得人也。昨日亦與兵判爲言, 今則予心獲伸, 上下當精白一心, 共做國事, 此是日前路上所思也。予所領者, 乃綱, 而其目則大臣督率廟堂諸宰, 相議定之, 如有不便者, 陳稟通變, 則寧不簡便哉? 今予旣不能領其綱, 而卿等又不能定其目, 日事悠泛如目前賑政, 尙不得講定, 其將做得甚事乎?
在魯
曰, 伏見昨日備忘記鑄錢事有命, 節目, 今當商確擧行, 而六月間議鑄時, 筵中有經理廳及平安監營所在含錫取用事, 仰陳矣。今則鑄錢事, 旣已定奪, 兩處含錫, 卽爲輸送事, 分付何如? 上曰, 依爲之。
東弼
曰, 六七月間, 廟堂以鑄錢事, 自上旣示聖意所存。凡其所入之具, 使之預備以待, 故本曹亦有料理備置之事, 而今此下敎, 只許賑廳, 而本曹則不爲擧論, 何以爲之? 上曰, 兩衙門, 何可竝設乎?
東弼
曰, 今雖以本曹物力鑄出, 其所殖者, 不能爲十萬兩, 計其功利, 元不大段。臣則無必欲爲之心, 但本曹留在含錫, 旣爲死貨, 無所運用。欲其作爲生貨, 以代今年收租不足之數, 下詢大臣而指揮, 何如?
文命
曰, 今若不使本曹設鑄, 而其所在銅鐵含錫等物, 移送賑廳, 使之鑄還本曹, 則其間奸弊, 尤不可不慮, 而其所利益, 終不如本曹之自鑄, 戶判所達許之, 似好矣。
在魯
曰, 賑民, 固爲急務, 而國計亦當軫念鑄冶, 雖使廣張, 一處所設, 不過三十鑢。其持曠之弊, 勢所難免, 今若令兩衙門, 一時分設, 則可以速得收殺矣。上曰, 依爲之。
寅明
曰, 鑄錢事, 當自賑廳句管, 而堂上則不可親自監董。事當委之郞廳, 而本廳, 以出納穀物之衙門, 極爲多事。郞廳, 亦不可兼察, 今若別出郞廳, 似涉便宜, 而未知前例有無, 當更考例, 仰稟矣。上曰, 郞廳則別出爲可, 考見前例後爲之。
出擧條
淳
曰, 頃日新院晝停所入侍時, 水原府使
尹涉
, 請得賑廳米二千石。又以摠戎廳收米六百石留賑, 而其代以
北漢
米劃給摠廳事, 陳達蒙允云, 殊非事宜也。摠廳歲入, 爲三千餘石, 而軍校放料則不過千餘石, 一軍經用, 自有餘裕, 而
水原
, 乃摠廳所屬, 雖以六百石留賑, 摠廳固無不可支之勢, 事當直爲除貸, 而
北漢
軍餉, 事體自別, 決難劃給於摠廳矣。
游
曰, 聖上特軫荒政, 靡不用極, 白給移轉之數, 旣如是優厚, 道臣自當參量民戶多少被災輕重, 分俵賙賑, 守令之續續請得者, 不可一一應副, 此則一切防塞可矣。上曰, 依爲之。
出擧條
文命
曰, 賑廳還穀之在於外方者, 守令夤緣賑廳堂上, 減價得買而去, 實是本來弊端。賑穀之耗減, 未必不由於此, 此後, 則申飭本廳當上, 一切防禁, 何如? 上曰, 依爲之。
出擧條
文命
曰, 三南設賑事, 今已決定, 自朝廷, 亦不宜暇豫如平時。自今以後, 使客廚傳之屬, 各別申飭, 務從簡約, 如節扇歲饋等事,
三南
設賑邑則, 分付停止, 何如? 上曰, 依爲之。
文命
曰, 中外人心, 皆願酒禁之, 更爲申明矣。上曰, 此有其弊矣。
寅明
曰, 其糜費甚多, 至於江上則酒米多於飯米, 當此荒歲, 不可不禁也。上曰, 此亦擾民之端, 如使小民, 以水祭先則已不然, 勢不得行也。若其多釀者, 耳目之臣, 可以聞知, 自當依令禁之也。
文命
曰, 如是則初不如不達, 小民憑恃聖敎, 愈無畏忌, 故多釀痛禁事, 非無下敎, 而亦行不得矣。上曰, 民至愚而神, 前日
韓師善
, 見有路上飮酒者, 欲爲禁之, 有所陳達, 而
黃晸
爲御史, 潛行聽之, 則民已聞此言云矣。
尙賓
曰, 頃者都承旨
朴文秀
, 以臣善飮, 行語間有所陳達矣。臣果飮酒, 故稔知酒害, 凡人一日所食之飯, 多不過二升, 而至於善飮者, 則一日所飮, 或至米斗。近來朝紳士夫則過飮者絶少, 而常漢之嗜飮成風, 酒家之取利太多。城內三江及各道道路場市邑內船所沽賖之數, 通計一日所釀, 未知其幾萬石, 以此移爲賑資, 則將爲各道數月之賑資, 當此凶年, 尤不可不嚴禁矣。上曰, 觀其貌, 可以斟酌知之, 而
朴文秀
, 果於行語間, 仰達矣。承宣, 苟欲禁之, 則不自飮, 豈不好哉? 予自在潛邸時, 或見人之好飮者, 至於廢食而以飮爲事, 予嘗笑而嘲之矣。
尙賓
曰, 小臣, 尤爲惶恐, 而若有酒禁, 臣雖欲飮, 家釀未易, 酒肆亦空, 臣何從而得飮乎? 玆故向年酒禁時, 臣亦不能飮矣。
文命
曰, 其言是矣。上曰, 亦非誠實底言也。今若禁之,
洪尙賓
, 必不耐矣。
寅明
曰, 臣等則固無的見, 而酒之當禁, 愚不肖皆言之矣。
春濟
曰, 聖敎至當, 而前後筵臣上達時下敎, 皆宣播於外, 小民恃而益恣。今則比前尤甚云, 改下令甲爲宜矣。上曰, 欲改下令甲而未及爲之, 從當改下矣。
淳
曰, 自前聖上所以持難於此者, 蓋慮禁令之行, 反有强弱之殊也。然臣等坐備局, 問下吏輩, 則皆云禁之, 便此屬, 亦多賣酒取利者, 而其言如是, 可見人心之同願也。上曰, 吏胥之言則從其官長之意故然耳。使卿爲御史, 潛行都下, 則所聞必異矣。
文命
曰, 外人寧欲國家禁之, 使不得飮之矣。上曰, 其言戲矣, 非眞也。
在魯
曰, 開城留守
徐命均
, 亦喜飮者, 而曾爲刑判, 嚴其酒禁矣。卽今雖難一禁其家內所釀, 至於道路場市則不可不禁矣。上無發落。
淳
曰, 聖慮於此, 終有所偏重矣。
寅明
曰,
三南
魚鹽稅事, 方爲行關, 而近來紀綱解弛, 魚鹽之地, 入於私家者旣多, 屬於校院者亦多, 如此之類, 一倂括出乎? 大凡寸土莫非王土, 魚箭鹽盆, 亦何可不稅乎? 上曰, 待其成冊上來, 當爲磨鍊, 而至於東朝所屬, 則事體有異, 明禮·龍洞·壽進三宮之物, 勿爲擧論, 可也。
東弼
曰, 地部亦有魚鹽稅所入, 今若與各衙門, 一體括出, 則經費將大窘矣。或以折半事, 明白分付, 何如? 上曰, 戶判所達是矣。且三宮外, 如祭享諸宮, 亦不宜擧論也。
游
曰, 地稅鹽盆稅等物, 諸宮各衙
〈門〉
旣皆推徵, 而本官, 亦有所侵索, 其民之兩處應役, 誠爲冤痛矣。上曰, 然矣。
游
曰, 沿海各邑官家外, 如鄕廳作廳, 亦有所占取者, 今皆一體搜括乎? 上曰, 如是則魚民鹽民, 反有難支之勢矣。
東弼
曰, 戊申年間, 領府事
李光佐
爲戶相, 以爲魚鹽。是國家所資, 而反爲私物, 殊非事宜, 盡欲搜付度支, 陳白括出, 而諸宮之物, 則略爲括出, 私物則終未括出。在今度支所得用者, 只是
全羅道
坡市坪所出二千餘兩而已, 今此變通之際, 當如
光佐
之言矣。
文命
曰, 不獨
李光佐
之意如此, 自昔名臣碩輔, 無不以此爲慨然。小臣之意, 亦嘗在是, 夫山澤之利, 私家何敢有之? 然雖沿海一片之地, 初若禁其私擅則好矣, 今旣不然, 而欲盡爲收奪, 則有同屬公, 此殊難處矣。至若諸宮各衙差人處, 從中花消之物, 不可不推, 故臣於頃日, 以折半事陳達矣。且此當爲一王之制, 若於平時議定則可也, 而今爲補賑, 急行搜奪, 則必不無怨國之言矣。
淳
曰, 大同法未行之前, 國家只捧魚鹽稅, 而軍資監一軍所入, 爲三十萬石, 今患無有風力者, 不能搜括而已, 若能搜括, 則何敢怨國乎?
在魯
曰, 來頭當爲大變通, 而今年則姑如大臣所達, 折半施行, 而公家私家, 不宜異同也。上曰, 三宮外, 竝令成冊, 上送後, 稟處, 而勿出擧條, 直爲發關, 可也。
尙賓
曰, 臣嘗待罪蔚山府使, 略知沿海魚鹽之事矣。鹽場魚箭, 若非諸宮家上司折受, 則監兵水營本官, 率皆句管。小民雖有間間煮鹽捉魚之事, 其所得利, 元不大段。今若分付各道, 使之分半收稅, 則所得無多, 騷擾且甚, 朝家豈可與之爭利哉? 至於監兵水營本官句管之處, 則當此大無設賑之時, 自當爲賙賑之資。未知他道之如何, 而亦恐有傷於川澤與民共之義矣。
文命
曰, 全羅監司
李壽沆
狀請綿災, 而從前元無輕許此災之事矣。上曰, 曾前所無之事, 何可許施乎?
文命
曰, 又請分災, 而見其狀內辭意, 則殊欠藩體矣。
寅明
曰, 許其請而責其非, 似當矣。
東弼
曰, 本道災減, 旣許五萬結, 以此分布, 雖給分災, 亦何有不足之慮乎?
寅明
曰, 今若不許, 必不無擅給之弊矣。上曰, 古人有矯制發倉者, 而此則異於是, 藩臣事體, 豈敢乃爾? 日後如有擅給者, 當繩以重律, 以此分付, 可也。
出擧條
在魯
曰, 如或擅給則道臣固非矣。今乃局定其結數, 而使之給災於其中, 則亦何以措手乎?
文命
曰, 京畿監司
鄭亨益
, 以向來所遭, 深自引嫌, 雖急於陵幸之責應, 暫出行公, 而今聞廢衙亦坐, 期於必遞云。當初則旣聞御史之所奏, 必欲遞任, 亦是異事, 而今則自上開釋之後, 猶復撕捱, 殊涉太過, 推考後使之察任, 何如? 上曰, 御史所達, 非有深意, 而畿伯, 看得太深。況循私二字, 本非御史之言, 乃是擧條之誤, 而如是撕捱, 極爲未安, 從重推考, 使之察任, 可也。
出擧條
寅明
曰, 當此荒歲, 凡係外方除弊生穀之道, 宜無所不爲矣。諸宮房各衙門收稅, 別將差人之弊, 罔有紀極, 兩南方伯, 方以宮差權罷事狀請矣。各衙門別將, 一體限今年停止, 稅穀, 令本官, 次知輸納, 則不但除弊於民間, 元數比前上納之後, 從中私占之物, 雖或歸於補賑之資, 亦無所妨。今年則
三南
宮差別將, 使勿下送, 何如? 上曰, 外方豈能着實輸送於諸宮家耶? 下送差人別將, 觀其形止後, 使本官輸納, 似好矣。
游
曰, 如是則其弊又有甚焉, 差人輩慍其失利, 濫辭歸報, 則諸宮房各衙門, 必責其數於本官矣, 本官, 其何以應之乎? 臣方待罪秋曹, 有見而知之者, 宮房差人輩, 見差導掌, 或不自行, 代送他人, 預定數爻, 約與分利, 有不如意, 輒至相訟, 宮家所入, 不能三分之一, 而徒結小民之怨, 不過爲差人輩潤橐之歸, 實爲無據矣。上曰, 此則當爲別申飭也。
寅明
曰, 宮差雖只申飭, 而各衙門別將則姑罷, 可矣。上曰,
三南
所送別將, 罷之, 可也。
出擧條
淳
曰, 頃日新院晝停所, 伏承新陵靑龍外, 各道改治事, 後日登對時稟定之敎, 各道長廣深淺, 已有一人量。使京畿監營, 別擇守令中解事勤幹之人, 定爲差使員, 地方官眼同看役, 而防築所入材木, 則斫取於舊陵用之。至於把子等物, 如不欲煩民, 則亦爲取用於舊陵空石, 則令各邑進排役丁, 則使差員, 量其容入論報後, 令本道, 分定於附近各邑, 以爲不多日內完築之地, 何如? 上曰, 依爲之。
出擧條
上曰, 新陵內判府事
李觀命
家垈, 以凡眼見之亦美, 是他日必用之地也。故予於今行回還後, 意未嘗不在
西道
, 而但其處, 當多入人功, 從容補土, 以待日後矣。今番看山諸地師中,
權振赫
爲人淳實, 合任此事, 差爲新陵齋郞, 何如?
文命
曰, 此事不可付之生手, 聖敎誠好, 而但
振赫
方爲守衛官, 未準朔前, 不宜陞遷。
寅明
曰,
振赫
雖欲破格差除, 旣非生進, 又無別薦, 直差齋郞, 有關後弊, 不可爲也。上曰, 如
李延德
者, 何如?
游
曰,
延德
則雖以解堪輿見稱, 自處頗別若不曉此等事矣。
寅明
曰,
延德
有學行之人, 不可以此例用之。且將陞遷, 非當差齋郞之人也。上曰, 昔在
世宗
朝, 欲作樂而磬石出, 今予欲治此山, 而豈無合爲齋郞者乎?
寅明
曰, 自當有其人, 豈患無之乎? 上曰, 如果得人, 則奉事直長, 雖別爲設窠, 自本陵, 次次陞遷, 以爲久任, 可也。
寅明
曰, 近緣國家多事, 講筵久停, 館僚亦不可行公, 以致玉署長空, 每有差除, 輒以在外爲辭, 其中雖不無在外者, 亦豈人人在外耶? 旣無承命供職之事, 又無違罷窠代之路, 殊甚難處, 事當別樣, 申飭矣。上曰, 此事方欲下敎矣。今則講筵將開, 出入經幄之人, 無端下鄕, 事體極爲未安, 待其上來, 直捧禁推, 可也。
出擧條
淳
曰, 都堂錄之尙今遷就, 誠爲欠事矣。上曰, 文衡及堂錄, 皆當爲之, 明朝, 前前大提學命招, 文衡先爲圈點, 可也。
出榻敎
文命
曰, 近來備局堂上, 員數雖多, 而本職皆有緊務, 莫能專意於廟謨, 獨有
宋眞明
, 主管凡事矣。今將出外, 如
李匡德
者, 可代其責, 而一向撕捱, 無意上來, 從重推考, 催促上來, 何如? 上曰, 依爲之。
出擧條
寅明
曰,
匡德
, 是才諝之臣, 國家所需, 而久不從官,
李宗城
之才識, 年少名士中爲最優, 而自畫於玉署, 俱無所據之義矣。
文命
曰,
宗城
亦當別爲督迫, 俾勿撕捱矣。上曰,
宗城
爲人, 未知予或誤知, 而前後見之, 以爲可取之人也。其所撕捱則似以向來對吏爲恥也。
寅明
曰,
宗城
, 臣亦數與相見, 誠不易得也。上曰, 明日開政事, 分付。
出榻敎
文命
曰, 恩賞之典, 自下所不敢言, 而臣旣有所懷, 故敢此仰達。今番加資, 有前例所無者。且邊將承傳, 乃以待闕除授爲敎, 前此雖或承傳, 政曹緣窠窄, 有不能奉行者多矣。今後則循例承傳, 皆將歸虛, 王言體重, 不可不愼也。上曰, 無前例而加資者, 似指上字書寫, 而前例雖無, 近年則皆爲加資, 如戊申亦爲之, 今何可不爲乎? 領相箚中有所云云, 似有當爲而不得爲者, 故爲之言矣。今此賞典, 皆從日數, 百四十日則陞六, 百二十日則賜馬, 其中如
具聖弼
者, 固異於他人, 而亦以其日數之當爲也。非予私之, 近百年仙寢遷奉之時, 莫知其中之安危, 臣子之心, 痛迫憂惴, 其果如何? 及夫旣啓之後, 心始稍降, 當此之際,
崔天若
之功, 豈其微哉? 今夫衛將輩, 觀武才時, 三中得四分者, 猶令作闕除授, 況此
天若
乎?
文命
曰, 臣非謂
天若
所被賞典過濫也。若待闕云爾, 則前後許多承傳, 皆爲空帖, 故有此所達矣。上曰, 此後不下待闕字則好矣。
寅明
曰, 凡賞典濫者當抑, 而不足者, 亦當加之矣。
東弼
曰, 分差官之陞六, 外議亦以爲濫矣。上曰, 此亦有前例, 且地方官事, 至有臺言, 而癸丑年
驪州
·
楊州
, 雖追後爲之, 而竝令加資矣。
淳
曰, 領相箚意, 果有所在。今番浮石所補土所監造官, 雨立董役, 其勞多矣。拘於日數, 不得陞六, 如臣者, 其加資與否, 固無所關, 而至於蔭官之六品, 則是
大關嶺
, 故外議以其不得陞六, 爲嗟惜矣。且此賞典, 雖有微勞者, 靡不擧論, 而獨山陵都監救療官及算員, 未免遺漏, 似不無不均之歎, 事雖微瑣, 敢此仰達矣。上曰, 與京都監, 一體論賞, 可也。
淳
曰,
金夏鼎
與
崔天若
, 終始效力於屛風起畫之役, 而賞典中, 亦無所擧論矣。上曰, 依
孫壽聃
等例施行, 可也。
出擧條
寅明
曰, 臣常有耿耿于中者, 今願仰達矣。聖上展省新陵之後, 不獨哀慕而已, 當思激仰舊發, 聿追
仁祖
盛德大業也。聖祖節儉之美, 從諫之量, 民到于今誦之, 而且以裁抑嬖倖, 爲務, 如
洪振道
, 以至親爲勳臣, 少有辜過, 略不假貸, 輒加拿處, 調劑東西, 使得帖然, 此皆後嗣之所當法也。在今繼述之方, 當以從諫節儉爲先矣, 國用之有損於外, 無益於內, 而從中浮費者甚多, 此等處, 當十分省約矣。益恢聖量, 雖難從之, 言必務虛受, 克率聖祖攸行, 則雖當如此艱屯之日, 必有迓續天命之休矣。臣於日昨, 聞都承旨
朴文秀
之言, 則私墓近處人有調用之命, 如此之事, 在昔明君賢主, 亦多行之, 固無所妨, 而但筵中所敎, 有異於聖朝不假借
洪振道
矣。上曰, 緬禮後, 始拜仙寢, 追慕之心, 何可勝言? 今日所當爲者, 惟在繼述, 而卿之所達如此, 當各別加意焉。
金振聲
調用一節, 卿等豈知之乎? 戊戌予遭私親喪, 其時定山之艱, 世寧有如予者乎? 幸賴其人, 占用是山, 予常藏之中心, 以爲若忘其人, 便是忘本也。今此調用厥子之命, 非私恩也, 欲不忘本也。且渠若無職名則不可爲也。此則旣是曾經武兼者, 故仍以調用事, 分付矣。
文命
曰, 臣僚固不肖, 其所爲言, 無足槪於聖心, 而曾未見一言回天之美, 故群下之談聖德者, 每以此爲悶。
寅明
所進從諫如流四字, 眞是藥石也。
在魯
曰, 如
孝廟
嘉納
尹鏶
之事, 臣僚常稱誦感歎, 人君苟能如是, 則在下者, 雖無志節, 亦能勉勵矣。
在魯
曰, 大同米則各邑或因船隻之未得, 晩時裝送, 或緣風勢之不順, 中路遲滯, 未卽上納, 事勢或然, 而至於大同木, 則正月內上納, 自是事目, 而近來外邑, 怠慢成習, 莫重惟正之供, 不爲趁期捧納, 惟以遷就爲事者, 已成痼弊, 事體誠極未安。卽今
三南
各邑未收者居多, 京廳之苟簡, 職由於此, 而冬節已屆, 新結迫頭, 尙不來納, 事之駭然, 莫此爲甚。其在懲礪之道, 不可無分輕重論罪之擧。其中
和順
則全不上納, 亦一不論報, 此實前所未有之事, 尤極駭異, 當該守令, 拿問定罪。
南原
則折半未收, 至過百同而與全未納, 略有所間, 特令本道, 拿致營門決杖。
淸州
·
光州
·
木川
·
懷德
·
報恩
·
興海
·
淸安
等邑, 則各有未收, 而其數不甚夥多, 竝從重推考, 各邑之未收木錢, 不多日內斯速上送之意, 分付, 何如? 上曰, 依爲之, 而此時守令, 遞易爲難, 雖不遞, 曠官亦可悶。
和順
·
南原
, 竝自營門拿致, 分輕重決杖, 可也。
出擧條
寅明
曰,
洪陽
降號, 已滿十年, 明年, 例當復舊矣。時任縣監
尹敬龍
資歷猶淺, 不可陞爲牧使, 事當遞改, 而
敬龍
旣有治聲。且當歉歲, 必已鳩合穀物, 經紀賑政, 徑遞可惜, 故例降邑還陞, 或在歲初, 或在歲末, 如使
敬龍
, 留過春夏, 則賑政可畢, 待歲末陞號出代, 事例無妨, 而玆事體重, 自上思量處分, 何如? 上曰, 頃因道臣所達, 已知其善治矣。旣限十年爲之, 則差待歲末, 亦無所妨, 本邑以歲末陞號, 可也。
出擧條
在魯
曰, 臣於俄者, 伏見備忘記, 宣傳官應參犒饋者, 當入賞試射中, 而此外堂下武弁, 依朔試射例, 一體許試事, 命下矣。聖意似非泛言諸武弁, 必指陪從武弁, 而猶未分明, 故敢稟。
文命
曰, 應參犒饋者外, 陪從武弁之盡爲參射, 似不免濫觴矣。上曰, 只指侍衛人員也。
在魯
曰, 內乘二人及都摠府郞廳武兼守門將中, 只侍衛人, 當參射, 其餘在班列隨駕之人, 當不參矣。上曰, 然矣。
在魯
曰, 挾輦將及新院奉日川陵所墓所考喧將, 乃是堂上, 不當參試射, 而各其將, 皆有從事二人, 卽訓鍊奉事之屬也。此則何以爲之? 上曰, 當參矣。
在魯
曰, 如禁軍將行首宣傳官別軍職諸將校等應參犒饋之人, 雖非堂下, 皆當參射矣。上曰, 然矣, 而別軍職則自內已行賞試射, 當勿參也。
在魯
曰, 日傘奉持·驛卒·交龍旗奉持·步下奉持·標旗奉持·纛差備·玉轎差備·各差備·扈輦隊·各差備內吹等, 雖與軍兵少異, 旣是應參犒饋之類, 此中或不無善射善放之人, 放射間隨其自願, 受擧案許令入參, 而自不者則置之, 何如? 上曰, 依爲之。
在魯
曰, 臣之所帶禁衛軍, 詳細査出, 則各邑軍, 皆有隊長袱直卜馬軍, 又有帳幕軍將校, 各自有一帶率伺候, 故自前應參犒饋者, 爲八十餘矣。軍兵則當盡爲參試, 而毋論兵曹禁營, 如書吏·書員·文書直·庫直·房直·使令·丘從近仗軍士之屬, 常時雖參犒饋, 今此試射則不當混參, 故皆令拔去矣。上曰, 唯。
在魯
曰,
御齋室
及御幕外, 達夜搖鈴, 行巡不暫休者, 卽有廳軍也。勞苦則甚, 而自前偶爾見漏於犒饋, 渠之稱冤久矣。自今後使之得參犒饋, 今番亦令參射, 何如? 上曰, 依爲之。
在魯
曰, 臣兼領三軍門, 訓局御營陪旗手, 有各四名隨臣而行者, 訓局陪旗手, 自當參於本局試射, 而御營陪旗手, 則今番本營, 設行犒饋, 當參犒饋乎? 抑當參試射乎? 上曰, 使之參射, 可也。
出擧條
文命
曰, 市價銀直, 急宜議定, 臣等出去, 當爲節目上奏, 而其便否, 下詢於入侍諸臣, 何如? 上曰, 不必自朝家定之也。
東弼
曰, 鑄錢之議旣決, 則市價銀直, 不可不定。銀直以銀一兩當錢二兩, 米價則以錢一兩易米三斗, 而雖或隨時上下, 無過四斗二斗爲宜, 不然則必有物貨不通之弊。雖不刻定, 略爲羈縻便矣。上曰, 如有前例, 則廟堂參量爲之, 可也。
東弼
曰, 地部所納各道奴婢貢, 巫匠布·魚鹽船稅·銀店稅等物除留事, 道臣狀請, 而不爲許施矣。近見守令等所報, 則以爲自營門, 旣令除留, 故已爲貿得賑資, 不爲上納, 而以解由勿拘爲請。蓋其除留者乃是上年條, 而春夏間所當納者, 遷就不納, 以至于今, 稱以補賑, 皆爲除留, 至於秋等銀店稅, 亦欲除留, 極爲未安。自前設賑時, 以賑資請留者, 乃指當年條爲言, 而廟堂不許, 則卽爲上納, 例也。今則以上年條不卽上納之物, 竝請除留, 若爾則度支經用, 從何辦出乎? 此事之朝令防禁, 非不申嚴, 而每每如是, 此後則別加申飭, 隨犯責罰之意出擧條, 分付各道, 何如? 上曰, 依爲之。
出擧條
游
曰, 隄堰事, 方與兵判相議行關, 而聞外方物情, 則久廢隄堰, 民多冒耕。本官私收, 其稅或至數百石之多, 亦有奸民, 以自己名懸錄量案者云, 此事當爲稟定禁斷矣。上曰, 廟堂商確爲之可也。
東弼
曰,
交河
路邊二廢堰, 今番輦過時, 或經御覽矣。久不貯水, 而土品甚沃, 若令起耕, 則必多於其下水田矣。陵內所入民田, 以此代給, 何如? 上曰, 今方申飭堤堰, 何可爲此也?
游
曰, 刑曹獄囚甚多, 囹圄常滿, 故必欲減少其數, 頃者莫重殺獄, 以臣淺見, 妄有陳達, 方議于大臣矣。近自京畿監營, 有敗船罪人移送之事, 而其敗船已久, 積年囚繫, 無家室族屬, 自不得糊口, 況望徵出其所失之物乎? 曾在先朝, 有如此之事,
李彦綱
爲刑判, 陳其滯囚無益之狀, 請分輕重定配, 詢于大臣, 故相臣
徐宗泰
議, 亦合先朝, 遂允其請。今亦大臣入侍, 下詢, 何如? 上曰, 卿持文案, 就議于大臣稟處, 可也。
李春躋
啓曰, 臣於臺地, 豈可更玷? 而初因鞫坐而冒出, 又値行幸而陪從, 皆出於不得已, 本非爲仍據計也。病狀且苦, 無望供職而疏單見阻, 第切悶蹙, 嚴召不敢坐違, 謹此力疾隨詣, 而執義
黃晸
, 卽臣姊壻也。兩司雖無通避之規, 臺例自多窒礙之端, 彼旣以此, 或避或疏, 而日昨陳疏時聯名, 至謂之有物議, 則難安之義, 臣亦無異, 請命遞斥臣職。上曰, 勿辭。
尙賓
曰, 大司諫
李春躋
再啓煩瀆, 退待物論矣。上曰, 知道。
文命
曰, 今以鑄錢一事, 方甚多故, 備局之坐, 逐日當開, 而臣則自明日, 又將赴鞫坐矣。然當先開備坐, 而後赴鞫坐, 諸堂上, 竝爲申飭, 何如? 上曰, 依爲之。
淳
曰, 臣於春間赴
北路
時, 以還後卽請沐暇之意, 仰達。中因山陵敦匠事, 未敢請告, 今願得蒙恩暇而往沐焉。上曰, 此非沐浴之時, 且方多事, 崇品重臣, 那得許休暇乎? 諸臣遂退出。
○
(以上缺)
辛亥十月初一日午時, 上御
時敏堂
。大臣·備局堂上引見, 右議政
趙文命
, 判敦寧
尹淳
, 兵曹判書
金在魯
, 吏曹判書
宋寅明
, 刑曹判書...
[ PC버전 ]