검색
입력 내용 삭제
문자입력기
검색
부수검색
음가검색
부수로 검색:
부수 획수:
부수 목록:
나머지획수:
음가로 검색:
음가:
검색:
검색
열 람
승정원일기
정보화사업
승정원마당
왕 대
책별
조직과 기능
연혁
작성방식
사료적가치
기록유산
개 요
범 례
공지 사항
인조 - 고종
16대 인조(1623년~)
17대 효종(1649년~)
18대 현종(1659년~)
19대 숙종(1674년~)
20대 경종(1720년~)
21대 영조(1724년~)
22대 정조(1776년~)
23대 순조(1800년~)
24대 헌종(1834년~)
25대 철종(1849년~)
26대 고종(1863년~)
27대 순종(1907년~)
영조 7년
1731년 (신해)
1월
2월
3월
4월
5월
6월
7월
8월
9월
10월
11월
12월
승정원일기 40책(탈초본 734책) 영조 7년 11월 1일 경신
1731년 雍正(淸/世宗) 9년
1일
2일
3일
4일
5일
6일
7일
8일
9일
10일
11일
12일
13일
14일
15일
16일
17일
18일
19일
20일
21일
22일
23일
24일
25일
26일
27일
28일
29일
30일
敬徽殿朔祭에 거둥함
○ 辛亥十一月初一日, 上行
敬徽殿
朔祭時, 三更四點, 上以視事服, 乘輿出
賓陽門
, 侍衛如儀, 入齋殿。傳于
徐命淵
曰, 今日
長陵
除服後, 百官以淡服問安事, 分付。
見日記
至四更一點, 奏時官奏正時, 通禮請行禮, 上具衰服倚杖, 出齋殿, 贊禮
李廷濟
導上, 自
文政門
東狹入就板位, 執禮
李宗城
執笏記, 呼贊禮, 請上跪俯伏哭, 參贊
李廷濟
跪請, 如執禮呼儀, 上跪俯伏哭。少頃,
宗城
呼贊禮請上止哭興四拜平身,
廷濟
跪請如執禮呼儀, 上止哭興四拜平身,
宗城
呼行初獻禮,
廷濟
導上陞自東階, 詣樽所西向立,
命淵
斟酒,
鳳翼
執盞受酒,
廷濟
導上入詣靈座前, 北向立,
廷濟
請上跪,
錫命
捧香,
師正
捧爐,
廷濟
請上一上香,
鳳翼
以盞跪進,
廷濟
請上執盞獻盞,
命淵
, 以盞獻于靈座前,
廷濟
請上俯伏興少退跪, 大祝
任珽
進靈座之右, 東向跪, 讀祝文訖,
廷濟
請上俯伏興平身, 仍導上出戶降復位,
宗城
呼贊禮導上入小次。上曰, 其間時刻不遠, 不必退處幕次。
宗城
呼行亞獻禮, 亞獻官行亞獻禮訖, 又呼行終獻禮, 終獻官行終獻禮訖,
宗城
呼贊禮請上跪俯伏哭, 上俯伏哭, 小頃,
宗城
呼止哭,
廷濟
請上止哭興四拜平身, 亞獻官以下四拜,
廷濟
啓禮畢, 仍導上還齋殿, 亞·終獻官諸執事以次退出。通禮請中嚴, 上改具視事服, 通禮請出次, 玉堂
李宗城
·
李宗白
請對, 上御乘輿, 引見,
宗城
進曰, 卽伏聞今日
長陵
除服後, 朝問安。百官以淡服爲之事, 下敎, 如以殿下喪制未終之前, 有此下敎, 則臣意以爲不然, 六月後百官旣已從吉, 則今日除服後, 以吉服問安, 於禮少無不安, 若以遷陵服制雖盡, 卽日從吉, 心有所不安, 則臣亦以爲不然, 聖人制禮, 務歸得中, 情雖無限, 禮則有節, 服制旣盡之後, 卽爲從吉, 少無未安之事, 大凡禮制未克素講, 倉卒變通, 未易得中, 惶恐敢達矣。上曰, 此則儒臣未能深思也。自先朝, 服制旣明之後, 凡干禮制, 尤宜詳盡, 以六月除服時言之, 百官雖從吉服, 除服日使之淡服者, 以餘哀尙存也。今緦服雖小, 旣是三年易月之制, 而君父旣服緦, 則諸臣無服, 心有所不安, 亦從上而服緦矣。今日君父尙在小次, 而諸臣以吉服奉慰, 於心安乎? 此非踰禮之敎矣。
宗城
曰, 然則此後候班, 皆以淡服爲之乎? 上曰, 不然。頃在
明陵
服制時, 諸臣所着, 有三色, 務得盡禮也。今日下敎, 君父不見處, 諸臣皆吉服而未還宮, 在小次時, 只使以淡服奉慰矣。
宗城
曰, 以未還宮前爲未安, 而使之淡服問安, 則聖敎誠宜矣。
宗城
, 仍爲退出, 上還入宮, 侍衛如出宮儀。
○ 辛亥十一月初一日, 上行
敬徽殿
朔祭時, 三更四點, 上以視事服, 乘輿出
賓陽門
, 侍衛如儀, 入齋殿。傳于
徐命淵
曰, 今日
長陵
除服後, 百官以淡服問安事, 分付。
見日記
至四更一點, 奏時官奏正時, 通禮請行禮, 上具衰服倚杖, 出齋殿, 贊禮
李廷濟
導上, 自...
長陵에 거둥함
○ 辛亥十一月初一日辰時, 上行
長陵
緬禮除服時, 上以視事服, 乘輿出
賓陽門
, 入
明政殿
, 行閣小次時, 至通禮跪啓外辦, 上具緦服出次, 通禮導上就位板後, 請上俯伏哭, 上俯伏哭。小頃, 通禮請止哭, 興四拜平身, 禮畢, 禮曹判書
申思喆
, 跪請除服, 通禮導上入小次, 上改具素服, 通禮跪請上出次, 仍導上入內, 諸臣以次退出。
○ 辛亥十一月初一日辰時, 上行
長陵
緬禮除服時, 上以視事服, 乘輿出
賓陽門
, 入
明政殿
, 行閣小次時, 至通禮跪啓外辦, 上具緦服出次, 通禮導上就位板後, 請上俯伏哭, 上俯伏哭。小頃, 通禮請止哭, 興四拜平身, 禮畢, 禮曹判書
申思喆
, 跪請除服, 通禮導上入小次, 上改具素服, 通禮跪請上出次, 仍導上入內, 諸臣以次退出。
○ 辛亥十一月初一日巳時, 上御
進修堂
。領議政
洪致中
引見入侍時, 領議政
洪致中
, 左承旨
李鳳翼
, 假注書
李重寅
, 編修官
許錫
, 記事官
趙明履
, 諸臣以次進伏。
洪致中
曰, 卽今節候雖當凍寒, 而寒煖不適, 數日來猝寒, 今曉觸冷, 行朔祭, 聖體若何? 上曰, 連日溫煖之餘, 日氣猝寒, 微有咳嗽之候, 而不至大端矣。
致中
曰, 玉音重濁, 似是挾感矣。上曰, 似挾微感, 自前得咳嗽, 至屢日不解矣。
致中
曰, 大王大妃殿氣候, 若何? 上曰, 安寧矣。
致中
曰, 臣素抱痼疾, 復發則輒支離不愈, 今亦病勢彌留, 屢承敦勉懃懇之旨, 而未卽入來, 至於知申偕來, 事體重大, 而屢日相守, 臣豈敢懷撕捱之念乎? 本病之外, 且挾外感, 實難起動, 方切惶悚之中, 千萬意外, 手書下辱, 宗伯儼臨, 如此曠絶之恩禮, 豈如臣者所可承當? 病情之外, 且添難便之勢, 而不暇顧此, 昨日入城肅謝後, 欲爲入侍矣。久病之餘, 精神眩惑, 有難拜禮, 至有下詢之敎, 而未克入對, 不勝惶恐矣。上曰, 卿摠護使竣事之後, 不爲復命, 直向江郊, 予知卿有欲解相職之意, 其時大臣, 有所達之言, 而予果無一毫他意, 第當初未能周密之致也。以此必欲引遞, 豈恒日所望於卿者乎? 以國事民憂言之, 朝無大臣, 非不知枚卜之爲急, 而欲舊卜, 則其趁速上來, 有未可必, 欲新卜, 則甲辰以後連爲之, 非愼枚卜之道, 以是爲悶, 非舊卜則當爲新卜, 謂有思而至今遷就者, 實此也。卿雖有疾恙, 臥閤論道, 有何所妨? 卿初則豈無可言情勢, 而到今以此自劃必遞? 殊非平日體國之意也。當初不允批答, 不欲爲之, 而旣知卿自摠護使時, 有不安之心, 故欲使伸其廉隅, 予平日雖不誠信, 豈有他意於卿哉? 所謂新添難安之說, 必因
觀彬
之疏, 而
觀彬
嫉惡吏判之故, 亦及於卿, 卿若引此爲嫌, 則他人擧皆爲嫌, 豈不爲難乎? 卿不以爲嫌, 然後他人可以出矣。
致中
曰, 下敎縷縷, 臣無更達之語, 初頭情勢, 果多惶縮之事, 而及承勉諭之後, 情勢更無可言矣。以遷陵時事言之, 三度習儀時, 病勢難强, 不計死生而往, 賴國家之靈, 得以無事, 啓舊陵時難堪之狀, 聖上之所俯燭, 山陵畢役後, 復命歸路, 至
高陽
, 眩症苦劇, 乘舟作行, 僅到江村, 此則非緣情勢, 乃筋力不逮也。
趙觀彬
初疏, 語多譏切, 以常例言之, 陳疏時豈無引嫌之語? 而臣旣知其人品, 不寬亭時論, 事多過激處, 故臣不以介意。至於再疏, 雖不直斥臣身, 言領府事事, 按獄委官再候爲言者, 卽指臣身也。其時臣不參鞫事,
長生殿
往來之路, 過領府事所住依幕門外, 成琢之言, 果有可疑, 則臣豈敢入見, 旣知其虛疎, 則人事上豈不入見乎? 臣果前後再入見, 而候字下筆, 非好意言彼之氣勢, 而有若臣有所畏而趨候者然, 臣雖無似, 豈畏人氣勢, 問候於胥命之所乎? 以吏判事言之, 以結爲蕩平之套爲言, 臣非別爲蕩平之事, 臣私室酬酢, 常以爲朝著間通融用人, 聖意誠好, 雖未知得其要道, 而右相吏判, 皆贊成君上好意爲言, 豈有別作名目之事乎? 此則不知臣本情而然也。
宋寅明
募得擊逐之說, 臣未知指何事也。上曰, 此指
李性孝
事也。
致中
曰,
寅明
, 受國厚恩, 若有如此心, 則將焉用之? 此則非實狀, 而以右相事言之, 自少, 臣知之其持論本來如此,
鏡
賊出後, 疾之異甚, 視其類如私讎, 厚受國恩, 致位如彼, 在銓曹政注, 不偏係, 且嚴於討逆, 大體主意儘好, 而
趙觀彬
之疏, 專不顧藉, 一筆句斷, 當之者出城, 亦非異事, 而以其書啓觀之, 無深怒爲言, 旣知其不必怒, 則當此時其處地, 異於他大臣, 豈顧些少嫌端乎? 不時出城, 似輕易矣。以朝紙觀之, 備忘開釋無餘蘊, 在右相之道, 亦豈過自引嫌乎? 近來大小機務, 專主爲之如此, 大臣若使久置郊外, 國事將何以爲之? 卽今迎勅節次, 多有急迫之事, 別爲敦迫宜矣。上曰,
趙觀彬
疏中再候之說, 曾未覺得矣。今聞卿言, 始知指卿矣。使領府事, 設如
觀彬
所言, 卿豈然乎? 右相則果無餘地, 其意專出於惡主蕩平之人也。
觀彬
爲人不寬, 自經滄桑之後, 異於常人, 一見猶斟酌, 右相亦豈憚其言乎? 使右相, 欲盡自處之道, 則在城內, 豈無可爲之事? 而至於出城, 殊悻悻, 卽今客使迫到, 卿旣不可以名帖迎濟院, 右相無推委處, 大臣豈可假銜而送乎? 方欲敦迫, 而大臣廉隅, 宜可使少伸, 明夕或再明朝入來, 猶可及矣。昨日書啓姑置者, 欲別諭矣。
致中
曰, 民憂國事, 誠爲可慮, 以
趙觀彬
疏, 大臣出外, 諸宰引嫌, 朝象泮渙, 誠爲嘅惜。
觀彬
自逢禍變, 偏狹之人, 哀慟過度, 將至喪性, 以醫藥少愈, 見人言論, 或緩者輒怒, 私室多有憤懥之言, 諸臣以此不憚, 右相亦知此, 必不至引以爲嫌, 國勢僅得湊合, 如此之論, 必嚴防, 可以杜漸, 而以
觀彬
言之, 雖有學問之人, 不得其平, 無怪矣。不須爲渠, 其職, 卽都憲也, 以都憲送近地, 足當位下臺官送
濟州
也, 外議皆以爲過, 臣意亦以爲送
濟州
, 誠過矣。固知聖意, 出於鎭浮議, 而雖不如此, 豈無好樣處分之道乎? 以
觀彬
病狀, 必難生還, 若然則豈無人言乎? 上曰, 其言右相事, 旣無狀, 而近來誣人惡逆, 有若常茶飯, 自
成琢
出後, 實爲士大夫羞恥。其時以此後斷不容貸爲敎, 且謂領府事曰, 使卿果有可疑, 亦當對訊, 予之爲言至此, 使
觀彬
, 官非都憲, 其日殿庭置對, 烏可免乎? 今送海島, 如
南德夏
送
淸州
之事,
觀彬
, 豈無惻傷之念乎? 予謂
觀彬
乃父, 聞今日處分, 必曰得當矣。
趙尙行
之言, 誠不擇而助瀾, 取辱,
觀彬
實自取, 其往
大靜
, 亦自往, 非予送之, 其時
觀彬
, 以爲戚姻一句語, 恐傷聖心。與其子相議趑趄而用之云, 未知其子勸與不勸, 而若勸之則可謂不孝, 如頃年
柳鳳輝
之疏, 爲其子者, 當諫止, 未知果與其子, 亦相議, 而其爲人, 必不聽從。然其子亦難免其責, 其後予獨語曰,
觀彬
之子必幼而不能諫矣。爲人子不孝, 爲人父不慈, 其何能事君乎? 領相欲仰對之際, 上曰, 少退。諸臣, 退出閤門外。
○ 辛亥十一月初一日巳時, 上御
進修堂
。領議政
洪致中
引見入侍時, 領議政
洪致中
, 左承旨
李鳳翼
, 假注書
李重寅
, 編修官
許錫
, 記事官
趙明履
...
○ 未時, 司謁, 以傳敎, 更令入侍。諸臣以次進伏,
致中
曰, 彼此通融, 唯才是用, 誠爲今日之急務, 自古黨禍, 必至於亡人家國, 如唐之牛·李, 宋之洛·蜀是也。然爲人君而能祛朋黨者無之, 聖上, 文治太平, 武定禍亂, 功烈實無前, 而若祛朋黨, 則其功視兩事尤光, 臣己酉入侍時, 以未復官兩臣事, 有所陳白, 臣所言, 非以色目, 大體爲然也。卽今欲變朝象, 則此事爲之, 然後方可, 戊申初及閉閤後, 若卽爲之, 則朝象, 庶已和合, 臣本意如此, 故有所陳達。其時下敎, 以臣言爲不非, 聖意亦欲爲之, 有所待爲敎, 尙今遷就, 每每陳達, 爲未安, 只俟處分矣。本事大體棄之, 和合朝象之道在此, 故臣對判府事
李台佐
, 領府事
李光佐
, 每言此事矣。自朝家, 若早爲處分, 則
趙觀彬
之疏, 何爲而出, 朝象, 亦豈如此乎? 凡事易失者機, 每當好機, 未免差違, 臣竊爲嘅,
觀彬
疏出後, 思之耿耿, 前日所懷, 不能自止, 敢此更達矣。上曰, 玆事因向日下敎, 有此所陳, 而此非予遲緩也。乃諸臣所遲緩也。以學問言之, 如車兩輪, 然後能行, 今日朝象, 和平然後可爲, 如內修外攘, 有次第矣。辛壬以後, 不能善爲之人, 氣皆摧折, 而主此論之人, 皆有好勝, 一人指黑爲白, 衆口從而曰白, 人之見黑, 豈不知其黑, 而隨好勝者之口, 擧皆曰白, 豈不內愧乎? 以
趙觀彬
言之, 其父旣已復官言諡號事誠是, 而建祠則乙巳後, 一層過矣。旣有諡法, 則其言, 豈謂不可? 若蘊藉爲說, 當有處分, 且言其父事可也。竝言兩臣復官事, 在
觀彬
不干矣。子若孫之律以法典論之, 雖可謂之過, 以兩人子孫言之, 則, 可也, 而以
觀彬
心事言之, 當自痛之不暇, 何暇及他人事乎? 此爲乃父之心, 不及爲兩人心, 極爲無狀, 向日筵中不云乎? 未能的記其誰某, 至謂之此事, 不爲吾屬可去, 以此恐動君父, 雖使其弟姪言之, 必不出如此言矣。可去之言, 其果是乎? 一隅靑丘之外, 往楚往秦乎? 百年痼疾, 雖難一朝革祛, 此則曰是曰非, 如出一口, 自戊申以後, 如得奇貨, 尤爲務勝, 氣摧者扶植然後可用, 氣剛者摧抑然後可使, 雖至建祠,
觀彬
嫉惡諸人之心不已, 雖如乙丙處分,
觀彬
此疏, 亦必出矣。此事如
觀彬
者在, 愈當不爲, 卿出語諸臣, 可也。
致中
曰,
觀彬
, 只訟其父冤則誠宜矣, 而兩臣事, 與其父事干連故言之矣。殿下或慮是非之除, 一人倡之, 衆人和之, 而此事不謀而同故然矣。上曰, 其人輩, 以此事爲頭顱故如此。
致中
曰, 雖以爲頭顱, 伸其冤則可矣。上曰, 卿之此言雖是, 每有快心, 自辛壬以後積憤, 至乙丙間有欲快之心, 無國則已, 有國然後豈有爲其臣使快其心者乎? 以
趙明謙
事言之, 當初所言頗好, 論鞫囚時, 亦似公正, 故見欺, 其後言語之間, 自然有見露處, 故始知之。爲救
觀彬
, 不時出肅, 仍爲求對, 此亦爲
觀彬
邊過矣。以
鳳祥
事言之, 乃祖非爲逆之人, 此則予斷然知之, 兩人中亦有長短, 故曾有所言矣。自古或有亡命之人,
鳳祥
所遇之時, 卽逆
鏡
鴟張之時, 亦無足怪, 而終不免犯國法, 旣知其可矜, 則雖累歲連啓, 豈有允從之理? 而
明謙
, 以依法科罪改啓, 極爲苟簡, 不意其如此畏公法, 前後有
鄭益河
一人, 其次
明謙
也。
尹鳳朝
事,
李顯謨
誠過矣。
明謙
當初停啓, 予不以爲非,
李潤身
更發亦過矣。旣發之後, 一番傳啓固宜, 而又爲停啓不可, 若以此避嫌則可矣。堂箚猶不如予意, 而言其非處, 大意如是, 故允從, 初則予以
明謙
爲好人, 而乃反如此, 知人可謂難矣。
致中
曰, 兩人意見不合, 無怪乎如此矣。上曰, 避嫌可矣, 卽停不可矣。頃日
潤身
筵中傳啓時,
明謙
亦入侍, 而不爲引嫌, 此則予以爲是矣。
李鳳翼
曰, 大臣所達兩臣復官, 若早爲之, 時象庶已知合云者, 誠是, 雖趁今爲之, 人情允協, 時議可伸抑鬱, 故敢此仰達矣。
致中
曰, 自前傳訃勅來, 則進香使卽爲差出矣。上曰, 欲下詢而未果矣。勅使入京後差出耶? 考前例, 卽爲差出宜矣。
致中
曰, 若臨急差出, 則求請亦不得爲之, 治行難矣。參判
趙尙絅
, 以
觀彬
疏不安, 似未開政, 卽爲差送事, 當申飭, 而外朝無可往人矣。上曰, 以某品當差送乎?
致中
曰, 以正二品差送, 而外朝皆有故, 獨
李眞望
一人有之, 而在譴罷中, 不可循例備擬云, 宗班當品中差送, 未知如何? 上曰, 外朝無可往人, 宗臣中, 明日政差出事, 分付, 可也。
出榻前下敎
致中
曰, 卽今民事渴急,
三南
自初頭爲慮,
嶺南
雖曰尤甚, 方伯旣得人, 賑資亦多備置, 固無可憂。
湖南
事勢, 姑未能的知如何, 而亦當已爲措置,
湖西
方伯, 得人以送, 必善爲之, 而
京畿
, 自初國家不爲深慮, 數月之內, 農形大變, 臣往來
交河
時所見, 初則似有成熟之望矣。八月以後, 頓異於初頭所見, 實爲慘酷, 非特此處, 臣習知
驪
·
利
事失稔, 誠近古所無, 常年十石所出之地, 今則不過出一二石, 聞諸邑所傳, 則到處皆然, 頃日伏見備忘, 以流丐棄子, 有惻憫, 申飭之敎, 儒臣所達, 只聞一處, 而處處皆有云, 初冬如此, 來春可知, 將何以濟活乎? 自朝家所給賑資, 只是錢一萬兩·米一千石, 以此數分於各邑, 實爲零星, 畿邑守令, 雖是有才者, 無一石米備出之路, 以此事勢觀之,
畿
民將不免塡壑之患, 根本之地如此, 誠非細慮。況以遷陵之役, 民力大困, 賑恤之道, 宜有所別樣施措, 而國儲罄竭, 他無可救之資, 臣意則
江都
軍餉米, 參量移給, 誠爲得宜矣。上曰, 當初
京畿
所給米錢之數, 或以爲過多, 而第思之,
畿
邑無他備穀之道, 以所給之數, 欲遍百姓, 則其蒙惠, 豈有毫髮之益乎? 今卿所達是矣。某樣穀物, 令廟堂稟處劃給, 而還上折半停捧事, 亦令速爲稟處可也。
致中
曰, 分等狀啓上來後, 尤甚之次, 可以區別, 狀啓未上來前, 廟堂不可抑料爲之, 以
交河
言之, 臣之子, 新爲其邑宰, 到任後, 文書始爲修整, 還上亦始爲收捧云, 他邑亦必有如此者, 卽今方伯爲迎勅出往, 回還後卽爲催促狀聞事, 分付。見其狀啓然後, 減捧處可以區別減捧, 而還上, 一半留庫, 雖有朝令, 或緣民多穀少, 不得已一半外加數分給者, 或守令無形, 爲取用耗穀, 加數分給, 而以上年言之, 多少間亦必有留儲之數, 卽今民間, 無可捧之勢, 若預下停捧之令, 則可納之民, 亦必不納。此則姑觀前頭爲之, 而今年田穀稍勝云, 以田穀從分數代捧, 則石數加多, 亦有益於補賑之資矣。上曰, 代捧, 勿論邑之尤甚稍實乎?
致中
曰, 身布等事, 可分尤甚與稍實, 而還上, 勿論尤甚稍實, 皆令代捧爲宜。上曰,
畿
邑旣令代捧, 則
三南
何以爲之乎?
致中
曰,
畿
邑如此, 則況
三南
乎? 若久置則軍餉之以雜穀代捧, 誠不可, 而不過數月, 當還分一倂許捧, 無所妨矣。上曰, 依爲之。
致中
曰, 備局凡事, 臣新爲入來, 漠然不知, 與諸宰相議, 後日當仰達矣。又曰, 卽今自上, 咳嗽未已, 明日藥房議藥宜矣。上曰, 感氣不至大段, 自夏秋之交, 無事以過, 而在前雖當寒節, 無所傷矣。今年與前有異, 咳嗽未已, 方服自己溺, 明間醫官當招問, 姑勿議藥宜矣。
致中
曰, 自前差備醫官中,
玄悌綱
·
金應三
術業, 可信, 卽今
悌綱
有病,
應三
方爲
陽川
倅, 若値半氷
[冸氷]
之時, 有難趁時往來, 非久當有護産廳,
應三
, 姑爲改差, 使之入來待令, 何如? 上曰, 聞御史所言,
應三
善治云, 且迎送有弊, 議藥醫官, 此外亦有數三人, 姑置之宜矣。上以政院所納勅使接見時說話草, 出示。
致中
曰, 此本, 多有未盡處, 當先問皇帝安否, 次言皇后喪事, 而氣體之體字, 改以候字爲宜, 且緣何病喪出一句, 語未宛轉, 以小邦臣民不幸等語, 措辭似宜矣。戊戌春, 予在廚院, 見接見時說話, 似不如此矣。
致中
曰, 不能委曲節次, 當先問皇帝氣候, 次言皇后喪事爲宜矣。上曰, 然矣。此本相議改刪以入, 宜矣。
致中
, 承命而退, 諸臣以次退出。
○ 未時, 司謁, 以傳敎, 更令入侍。諸臣以次進伏,
致中
曰, 彼此通融, 唯才是用, 誠爲今日之急務, 自古黨禍, 必至於亡人家國, 如唐之牛·李, 宋之洛·蜀是也。然爲人君而能祛朋黨者無之, 聖上, 文治太平, 武定禍亂, 功烈實無前, 而若祛朋黨, 則其功視兩事尤光, 臣己酉入侍時, 以未復官兩臣事, 有所陳白, 臣所言, 非以色目, 大體爲然也。卽今欲變朝象, 則此事爲之, 然後方可, 戊申初及閉閤後, 若卽爲之, 則朝象, 庶已和合, 臣本意如此, 故有所陳達。其時下敎, 以臣言爲不非, 聖意亦欲爲之, 有所待爲敎, 尙今遷就, 每每陳達, 爲未安, 只俟處分矣。本事大體棄之, 和合朝象之道在此, 故臣對判府事
李台佐
, 領府事...
[ PC버전 ]