검색
입력 내용 삭제
문자입력기
검색
부수검색
음가검색
부수로 검색:
부수 획수:
부수 목록:
나머지획수:
음가로 검색:
음가:
검색:
검색
열 람
승정원일기
정보화사업
승정원마당
왕 대
책별
조직과 기능
연혁
작성방식
사료적가치
기록유산
개 요
범 례
공지 사항
인조 - 고종
16대 인조(1623년~)
17대 효종(1649년~)
18대 현종(1659년~)
19대 숙종(1674년~)
20대 경종(1720년~)
21대 영조(1724년~)
22대 정조(1776년~)
23대 순조(1800년~)
24대 헌종(1834년~)
25대 철종(1849년~)
26대 고종(1863년~)
27대 순종(1907년~)
영조 41년
1765년 (을유)
1월
2월
윤2월
3월
4월
5월
6월
7월
8월
9월
10월
11월
12월
승정원일기 70책(탈초본 1248책) 영조 41년 10월 1일 계묘
1765년 乾隆(淸/高宗) 30년
1일
2일
3일
4일
5일
6일
7일
8일
9일
10일
11일
12일
13일
14일
15일
16일
17일
18일
19일
20일
21일
22일
23일
24일
25일
26일
27일
28일
29일
-
-
○
以上缺
宸心莫回, 兪音愈靳, 臣等相顧抑鬱, 退益耿耿。洪惟我殿下, 大德巍蕩, 同符聖祖, 至化熙洽, 式至今休, 寶算之靈長, 聖祖之所賜也, 茀祿之茂膺, 聖祖之所佑也。此不惟今日臣民之慶, 卽宗社億萬年無疆之福。爲殿下臣子者, 凡可爲飾喜之道, 宜無所不用其極, 而聖志過於撝謙, 群情無以孚格, 一年二年, 迄至于玆, 臣等之罪, 可勝言哉? 歲異他歲, 元春稱觴之請, 實是臣分之不可已, 而懼切瀆擾, 不免旣發而旋止, 此臣等之罪也。月異他月, 誕辰呼嵩之節, 實是邦禮之所當然, 而意在將順, 以致先期而移行, 此亦臣等之罪也。況此乙酉之年, 寔吾東難逢之會, 當實錄未考之前, 其所汎過, 猶可諉以愚迷罔覺, 及實錄旣考之後, 則尤不可一日少遲, 而連値事會, 尙爾仍循至此, 而臣等之罪, 尤無所逃矣。臣等之事殿下如父, 殿下之視臣等如子, 子雖癡昧, 不能盡事親之方, 父何忍恝視其子之不盡職, 而不思所以詔牖而成就也哉? 然此則不過就臣等情禮道理而論耳。以殿下繼述之□□□聖祖之所已行□□之獨於此一事, □□讌禮所以賁國家之盛, 通上下之情也。苟有涉於豫大之擧, 則以聖祖持
[撝]
謙之德, 何以受焉? 或有違於追慕之誠, 則以聖祖達孝之思, 亦何以行焉? 於戲, 聖祖艱難創業, 而得壽於前, 殿下艱難守成, 而得壽於後, 南極之靈曜, 西樓之寶牒, 照耀輝映於四百年之間, 前後日月, 何歲非慶? 而乙酉尤有別焉, 前乙酉之獻壽, 乃所以啓佑我殿下也, 今乙酉之獻壽, 乃所以揄揚我聖祖也。臣等於此, 雖欲不請, 其可得乎? 殿下於此, 雖欲不受, 其可得乎? 世孫邸下, 不待諸臣之陳籲, 先爲疏請, 首尾辭意, 惻怛懇摯, 出天之孝, 愛日之誠, 藹然油然, 自有不能已者, 登筵諸臣, 爭覩聳聽, 感歎之極, 不自定情, 以殿下至仁至慈之心, 豈忍不爲之嘉悅而曲從乎? 上焉而遵先之盛禮不可不行, 下焉而由中之睿孝不可不體。若臣等懇迫之辭, 祈祝之悃, 有不能覼縷而煩瀆。伏願殿下, 更加三思, 亟降一兪, 以紹聖祖之休光, 以伸文孫之至情, 以副八域臣民顒俟之望焉。答曰, 噫, 今日是何日, 今日是何日? 國事板蕩, 元元倒懸之中, 吁嗟, 大歉之餘, 夙宵所望, 昨今兩年穡事之告登, 昨年穡年
[事]
, 大違初料, 今年穡事, 亦違初望, 豈云七十? 其雖八十, 吾民困窮於蔀屋, 君臣讌飮於廈氊, 是豈體昔年遺艱之意, 亦豈貽厥孫謨之道? 其況懍惕之心, 其猶未已者乎? 噫, 耳提面命, 亦無乃戒此乎? 尤切懍惕。噫, 遐方士庶, 雖不諒予心, 股肱卿宰, 心何不諒此, 而乃有此擧? 噫, 諸臣惜懼之心, 何待實錄之考來? 而卽余兢懼之心, 見考來而冞切, 此猶人君當然之語, 目今予心, 猶有切於此者。今日世孫手批, 洞示予意, 而其猶有餘意。吁嗟, 不背昔年慈聖寶算七旬, 一未捧爵, 永慕堂前, 懷莫逮之痛, 此予遺恨, 而猶抑懷古順旨, 愈於捧觴, 今覽世孫與卿等之擧, 益覺昔年之不肖, 亦莫云國初之盛事, 不可泯也。此亦諭於世孫之批, 其欲一時稱觴, 使望八其君, 幾日食不甘·寢不便乎? 今已詳諭, 不復多諭, 何必二品六曹? 雖率百僚萬姓而來, 此心難回, 此心難回。卿等休請焉, 卿等休請焉。
○
以上缺
宸心莫回, 兪音愈靳, 臣等相顧抑鬱, 退益耿耿。洪惟我殿下, 大德巍蕩, 同符聖祖, 至化熙洽, 式至今休, 寶算之靈長, 聖祖之所賜也, 茀祿之茂膺, 聖祖之所佑也。此不惟今日臣民之慶, 卽宗社億萬年無疆之福。爲殿下臣子者, 凡可爲飾喜之道, 宜無所不用其極, 而聖志過於撝謙, 群情無以孚格, 一年二年, 迄至于玆, 臣等之罪, 可勝言哉? 歲異他歲, 元春稱觴之請, 實是臣分之不可已, 而懼切瀆擾, 不免旣發而旋止, 此臣等之罪也。月異他月, 誕辰呼嵩之節, 實是邦禮之所當然, 而意在將順, 以致先期而移行, 此亦臣等之罪也。況此乙酉之年, 寔吾東難逢之會, 當實錄未考之前, 其所汎過, 猶可諉以愚迷罔覺, 及實錄旣考之後, 則尤不可一日少遲, 而連値事會, 尙爾仍循至此, 而臣等之罪, 尤無所逃矣。臣等之事殿下如父, 殿下之視臣等如子, 子雖癡昧, 不能盡事親之方, 父何忍恝視其子之不盡職, 而不思所以詔牖而成就也哉? 然此則不過就臣等情禮道理而論耳。以殿下繼述之□□□聖祖之所已行□□之...
○ 賓廳又啓曰, 臣等今日之請, 非但諸臣同情之辭, 卽一國群生普祝之願, 而惟我聖祖, 誕膺遐祿於前, 而殿下式克承受於後, 盛烈鴻業之匹美配休者, 固不可勝書, 而□此前後乙酉之□□, 實是從古有國□□難遇者, 而今諸臣皆是昔日左右我聖祖者之後昆遺裔, 追思乃祖對揚聖祖之志, 欲以聖祖已行之禮, 奉我殿下者, 卽所以揚啓後之遺烈, 而光遵先之聖孝也。區區衷懇, 庶蒙俯諒, 而俄於筵席, 伏承批諭, 辭敎縷縷, 宸聽邈然, 抑塞之極, 只恨忱誠之淺薄也。聖上之所靳許者, 一則追慕也, 二則追慕也。臣等雖不肖無狀, 夫豈無欽仰感歎之心? 而此有大不然者, 我聖上不匱之孝, 通于神明, 無事而不追慕, 無時而不追慕, 推此以往, 則凡所揚慶飾喜之擧, 雖係萬萬不可已者, 其將一切廢之而後可耶? 究之事例, 參以情禮, 臣等死罪以爲, 決無是理也。且殿下之執以爲敎者, 誠知爲過中, 而在他時則猶或可以此而拒之, 至於乙酉獻壽之禮, 卽繼述之道也。繼述之道, 尤豈非追慕之大者乎? 然則臣等懇摯之請, 不專在於一時稱觴之節而已。倘殿下, 深念乎此, 則其所俯許, 必不待臣等之畢辭矣。群情悶鬱, 復此瀆擾, 伏願聖明, 亟回淵衷, 快賜兪音焉。答曰, 噫, 予意已罄悉於世孫卿等之批, 其雖百答, 何以加此? 卿等今日之請, 夫誰曰導君豫大, 而此猶例語。噫, 若干沖子, 依予以長, 若是夙成, 祖不能敎, 世事奚熟? 而一章二章, 可見由於良知良能。噫, 白首暮年, 豈料十四歲沖子之若是乎? 予雖剛腸, 豈更待諸臣之請? 宜彰其孝, 而若是固執, 今批旣諭, 一日若此, 使予一日不便寢食, 一日若此, 使予二日不便寢食, 沖子再章苦請, 卿等一再困我, 予若誠意感動, 豈至於此? 自恧之外, 其何復諭焉?
○ 賓廳又啓曰, 臣等今日之請, 非但諸臣同情之辭, 卽一國群生普祝之願, 而惟我聖祖, 誕膺遐祿於前, 而殿下式克承受於後, 盛烈鴻業之匹美配休者, 固不可勝書, 而□此前後乙酉之□□, 實是從古有國□□難遇者, 而今諸臣皆是昔日左右我聖祖者之後昆遺裔, 追思乃祖對揚聖祖之志, 欲以聖祖已行之禮, 奉我殿下者, 卽所以揚啓後之遺烈, 而光遵先之聖孝也。區區衷懇, 庶蒙俯諒, 而俄於筵席, 伏承批諭, 辭敎縷縷, 宸聽邈然, 抑塞之極, 只恨忱誠之淺薄也。聖上之所靳許者, 一則追慕也, 二則追慕也。臣等雖不肖無狀, 夫豈無欽仰感歎之心? 而此有大不然者, 我聖上不匱之孝, 通于神明, 無事而不追慕, 無時而不追慕, 推此以往, 則凡所揚慶飾喜之擧, 雖係萬萬不可已者, 其將一切廢之而後可耶? 究之事例, 參以情禮, 臣等死罪以爲, 決無是理也。且殿下之執以爲敎者, 誠知爲過中, 而在他時則猶或可以此而拒之, 至於乙酉獻壽之禮, 卽繼述之道也。繼述之道, 尤豈非追慕之大者乎? 然則臣等懇摯之請, 不專在於一時稱觴之節而已。倘殿下, 深念乎此, 則其所俯許, 必不待臣等之畢辭矣。群情悶鬱,...
○
金應淳
, 以禮曹言啓曰, 麗王諸陵, 更遣禮郞奉審事, 命下矣。依聖敎, 發遣本曹郞廳, 卽爲奉審之意, 敢啓。傳曰, 知道。
○
金應淳
, 以禮曹言啓曰, 麗王諸陵, 更遣禮郞奉審事, 命下矣。依聖敎, 發遣本曹郞廳, 卽爲奉審之意, 敢啓。傳曰, 知道。
연이은 有故 때문에 各廳堂下武臣等試射를 할 수 없다는 兵曹의 草記
○
李重祜
, 以兵曹言啓曰, 去九月朔各廳堂下武臣等試射, 連因有故, 今已逾月, 不得爲之之意, 敢啓。傳曰, 知道。
○
李重祜
, 以兵曹言啓曰, 去九月朔各廳堂下武臣等試射, 連因有故, 今已逾月, 不得爲之之意, 敢啓。傳曰, 知道。
○ 王世孫疏曰, 伏以, 臣於日昨, 猥陳微忱, 冀蒙俯諒, 而誠孝淺薄, 未蒙允可。臣固知殿下之一向牢拒, 實由於追慕戒懼之聖意。然臣之至懇, 則雖鎭日獻壽, 式月稱慶, 猶未足以盡區區之微誠, 此實天理人情之所不能容已者, 而微誠未格, 兪音尙靳, 臣達宵抑塞, 不勝悶鬱, 千思萬量, 敢此復申仰請。伏乞聖上, 曲垂諒察, 快允所請, 俾伸至情, 千萬幸甚。以手書答曰, 省爾再章, 諒爾情懇。噫, 爾謂今日爾祖之心, 若何? 爾謂今日爾祖之懷, 若何? 爾雖曰千思萬量, 予則曰何思千萬? 爾祖百爾思量, 此心愈固。噫, 爲宗國定爾主鬯, 爾祖不敎, 爾自夙成, 今者之請, 由於良知, 今者之文, 由於良能, 初覽爾章, 不覺流涕, 以此心, 拒爾請, 是豈樂爲, 亦豈文具? 爾何不諒, 爾何不諒? 因以此擧, 僅彌縫而止鬧者, 近觀考來之實錄, 將欲生心, 爾章中, 寥寥二字, 有此今日之擧措, 是且孝乎? 爾章中, 鎭日式月等句, 爾何此言於此? 爾祖誠難泯默, 何則? 吁, 嗟嗟爾祖, 以涼德無能, 千千萬萬夢想之外, 今逢望八, 爾與諸臣之心, 寔由愛日惜懼之意, 豈可若此? 爲爾子孫者, 效爾而爲此, 四十猶然, 五十猶然, 六十猶然, 歲歲稱觴, 月月獻壽, 此非爲親也, 貽親耽樂之過也。今爾此言, 卽可謂興邦乎? 雖諸臣言之, 不可以此導君, 況握付托之重, 爲主鬯之任者, 宜愼宜愼於此, 不憚煩複, 申申諭之, 沖子銘佩。噫, 忍過昨日, 酬應此事, 曰爾祖之孝乎? 佇看昨日所製一百十句紀懷, 予則字字嗚咽, 句句呑聲, 以此等之心, 其雖日日百請, 豈忍回心? 且猶有大於此者, 今皆曰國初盛事, 豈可泯也? 其況此歲, 聖心亦豈不然云, 而此徒知其一, 未知其二者也。凡帝王家創業之時, 異於守成, 亦異匹庶。噫, 以爾祖之不肖, 猶以順慈心爲重, 丁卯戊寅, 俱不敢請, 遲待來年。吁嗟, 是心, 慈聖康寧, 將以萬壽無疆爲祝故也。嗚呼, 丁丑
永慕堂
後, 雖欲伸請, 焉可得也? 書至于此, 方寸欲墜, 字不能成樣。噫, 雖然承順慈心, 其猶抑懷, 今日覽此擧, 此心其尤難耐, 爾宜體爾祖順志之心, 爾讀
小學
,
鄒聖
豈不云乎? 事親若
曾子
者可也云。因此之故, 於晝用心, 於夜用心, 寢不便, 食不甘, 爾職分, 問寢視膳, 不欲一豫大, 不思其祖之心, 不體其祖之守, 其將曰孝乎? 召二品以上於一堂, 手書以答, 宜體宜體, 安予之心, 安予之心, 予將寢可便而食可甘, 而噫, 此心陟降俯察, 不復多諭。
○ 王世孫疏曰, 伏以, 臣於日昨, 猥陳微忱, 冀蒙俯諒, 而誠孝淺薄, 未蒙允可。臣固知殿下之一向牢拒, 實由於追慕戒懼之聖意。然臣之至懇, 則雖鎭日獻壽, 式月稱慶, 猶未足以盡區區之微誠, 此實天理人情之所不能容已者, 而微誠未格, 兪音尙靳, 臣達宵抑塞, 不勝悶鬱, 千思萬量, 敢此復申仰請。伏乞聖上, 曲垂諒察, 快允所請, 俾伸至情, 千萬幸甚。以手書答曰, 省爾再章, 諒爾情懇。噫, 爾謂今日爾祖之心, 若何? 爾謂今日爾祖之懷, 若何? 爾雖曰千思萬量, 予則曰何思千萬? 爾祖百爾思量, 此心愈固。噫, 爲宗國定爾主鬯, 爾祖不敎, 爾自夙成, 今者之請, 由於良知, 今者之文, 由於良能, 初覽爾章, 不覺流涕, 以此心, 拒爾請, 是豈樂爲, 亦豈文具? 爾何不諒, 爾何不諒? 因以此擧, 僅彌縫而止鬧者, 近觀考來之實錄, 將欲生心, 爾章中, 寥寥二字, 有此今日之擧措, 是且孝乎? 爾章中, 鎭日式月等句, 爾何此言於此? 爾祖誠難泯默, 何則? 吁, 嗟嗟爾祖, 以涼德無能, 千千萬萬夢想之外, 今逢望八, 爾與諸臣之心, 寔由愛日惜懼之意, 豈可若此?...
左議政 金相福의 箚子
○ 左議政
金相福
箚曰, 伏以, 臣於再昨, 敢請廢禮虧分之譴, 反紆遣醫頒劑之命, 罪戾未勘, 恩數徒褻, 此已萬萬惶悚。又於昨日兩大臣之胥命也, 臣實與之同罪, 而宛轉床笫, 冥然若無省覺, 今日賓啓, 又末由舁進而聯參, 有臣如此, 不如無訛。殿下以至仁盛德, 誕膺純嘏, 以承我聖祖之大業, 以光我聖祖之遺烈, 前後乙酉, 休慶相符。凡爲殿下臣子者, 其欲飾喜而伸忱者, 卽天理人情之所當然。伏況春宮邸下, 陳疏先請, 愛日之誠, 藹然於辭旨之間, 凡在瞻聆, 莫不相告感歎。竊想殿下止慈之情, 其所嘉臨, 當復如何? 聖祖行之於昔, 而殿下繼之於今, 則聖孝有光矣。文孫請之於下, 而殿下許之於上, 則睿孝得伸矣。禮之重也如此, 情之切也如此, 殿下雖欲辭而不有, 有不可得, 此諸臣所以相率力請, 以準請爲期者也。嗚呼, 殿下之必欲抑而不受者, 出於大聖人終身之慕, 而我文孫之必欲盡其誠禮, 亦由中之至孝也。事在應行, 而情有難遏, 則殿下, 亦豈不因孝推孝, 務存弛張之道乎? 噫, 聖主不拂於民心, 天意可驗於人情, 導祥以和, 持盈以戒, 仰脗俯合, 兩盡其道, 豈不盛哉, 豈不休哉? 臣病裏啽囈, 冒入文字, 情雖懇迫, 跡涉偃便。伏乞聖明, 治臣之罪, 察臣之衷, 亟許當行之典, 以副齊籲之望, 不勝悚惶祈祝之至。答曰, 省箚具悉卿懇。卿之所請, 今日之批旣諭, 此心何回? 今日未參, 業已諒矣, 卿須安心善攝焉。仍傳曰, 遣史官傳諭。
○ 左議政
金相福
箚曰, 伏以, 臣於再昨, 敢請廢禮虧分之譴, 反紆遣醫頒劑之命, 罪戾未勘, 恩數徒褻, 此已萬萬惶悚。又於昨日兩大臣之胥命也, 臣實與之同罪, 而宛轉床笫, 冥然若無省覺, 今日賓啓, 又末由舁進而聯參, 有臣如此, 不如無訛。殿下以至仁盛德, 誕膺純嘏, 以承我聖祖之大業, 以光我聖祖之遺烈, 前後乙酉, 休慶相符。凡爲殿下臣子者, 其欲飾喜而伸忱者, 卽天理人情之所當然。伏況春宮邸下, 陳疏先請, 愛日之誠, 藹然於辭旨之間, 凡在瞻聆, 莫不相告感歎。竊想殿下止慈之情, 其所嘉臨, 當復如何? 聖祖行之於昔, 而殿下繼之於今, 則聖孝有光矣。文孫請之於下, 而殿下許之於上, 則睿孝得伸矣。禮之重也如此, 情之切也如此, 殿下雖欲辭而不有, 有不可得, 此諸臣所以相率力請, 以準請爲期者也。嗚呼, 殿下之必欲抑而不受者, 出於大聖人終身之慕, 而我文孫之必欲盡其誠禮, 亦由中之至孝也。事在應行, 而情有難遏, 則殿下, 亦豈不因孝推孝, 務...
○ 司諫
李憲默
疏曰, 伏以皇天, 眷佑我宗祊, 寶算望八, 玉體彌寧, 亦我元良, 睿質早成, 鸞車鶴駕, 同詣先陵, 敬展誠禮, 回蹕載淸, 實邦家無疆之福, 而臣民莫大之慶也。雖坊谷疲癃, 無不欣欣延頸, 聳蹈相賀, 臣亦聖世中一物耳。秉彝之心, 同得於天, 受恩之厚, 有加於人, 愛君戀國之誠, 豈獨出於百執事之下哉? 第臣自來情蹤, 難以臺官自居, 身帶見職, 而不得陪從, 仰覩盛儀, 縮伏鄕廬, 有若全忘國恩者然, 論以辜負, 萬戮猶輕, 而聖度天大, 只賜薄勘, 曾未幾何, 旋復甄敍。本月初九日, 秪受左承旨書狀內, 以臣爲司諫院司諫, 斯速乘馹上來事有旨, 顧臣無狀, 何以得此於聖明也? 罪積違逋而不加重繩, 效蔑絲毫而疊降異渥, 惶懼切至, 欲循墻而不可得也。臣逖違軒陛, 一年有半, 九重五雲, 夢裏長繞, 況今日, 卽我殿下千秋之節也。百僚共賀, 八域均懽, 而臣獨跡遠千里, 不得趨造於呼嵩之班, 仰展獻鏡之忱, 罪上添罪, 榮不爲榮。仍伏念, 臣本愚庸, 無一可取, 而特蒙我聖上拂拭之恩, 圖報無策, 故從前除拜之日, 不量己材, 惟以奔走幸承, 爲粗伸義分之地, 而今於荐召之下, 一向退縮, 不得趨赴者, 豈有他哉? 受人詆斥, 名器難玷, 惟當屛居壟畝, 謹避訾謗而已。如使臣, 但有貪榮慕祿之心, 則首春降召之初, 何不卽赴? 乃敢引義陳辭, 仰干宸嚴, 以至再召三召, 而重益其慢蹇之罪哉? 今若感恩怵義, 忘廉冒進, 則臣之去就, 前後兩截, 臣之控懇, 終歸虛飾, 其於傍觀者之竊笑何? 臣以嶺外孤蹤, 濫被謬恩, 出入臺閣, 今至十四年之久, 榮顯已極, 涯分已踰, 而不思知足, 益希匪分, 則福旣過矣。災必隨之, 瞿瞿一念, 常在於此, 玆敢從縣道, 略控短章, 仰暴危悃。伏乞聖明, 曲加俯諒, 特垂矜憐, 治臣積逋之罪, 削臣所帶職名, 仍令選部, 勿復檢擬, 以肅朝綱, 以安賤分, 千萬幸甚。答曰, 省疏具悉。尙今撕捱, 其涉過矣。卽爲上來察職。
○ 司諫
李憲默
疏曰, 伏以皇天, 眷佑我宗祊, 寶算望八, 玉體彌寧, 亦我元良, 睿質早成, 鸞車鶴駕, 同詣先陵, 敬展誠禮, 回蹕載淸, 實邦家無疆之福, 而臣民莫大之慶也。雖坊谷疲癃, 無不欣欣延頸, 聳蹈相賀, 臣亦聖世中一物耳。秉彝之心, 同得於天, 受恩之厚, 有加於人, 愛君戀國之誠, 豈獨出於百執事之下哉? 第臣自來情蹤, 難以臺官自居, 身帶見職, 而不得陪從, 仰覩盛儀, 縮伏鄕廬, 有若全忘國恩者然, 論以辜負, 萬戮猶輕, 而聖度天大, 只賜薄勘, 曾未幾何, 旋復甄敍。本月初九日, 秪受左承旨書狀內, 以臣爲司諫院司諫, 斯速乘馹上來事有旨, 顧臣無狀, 何以得此於聖明也? 罪積違逋而不加重繩, 效蔑絲毫而疊降異渥, 惶懼切至, 欲循墻而不可得也。臣逖違軒陛, 一年有半, 九重五雲, 夢裏長繞, 況今日, 卽我殿下千秋之節也。百僚共賀, 八域均懽, 而臣獨跡遠千里, 不得趨造於呼嵩之班, 仰展獻鏡之忱, 罪上添罪, 榮不爲榮。仍伏念, ...
○ 乙酉十月初一日午時, 上御
景賢堂
。晝講, 大臣·國舅同爲入侍時, 知事
金尙喆
, 特進官
南泰會
, 參贊官
金應淳
, 侍講官
金魯鎭
, 檢討官
洪秀輔
, 記事官
柳雲翼
·
姜彝福
·
安聖彬
, 武臣
沈鳳徵
, 領議政
洪鳳漢
, 領府事
尹東度
, 右議政
金致仁
, 領敦寧
金漢耉
, 以次進伏訖。上曰, 今日晝講有意, 當前受音矣。親講
近思錄
, 自
伊川
, 止經爲斷。上番進講, 自凡讀史, 至議論。上復親講訖, 命奏文義, 以次陳奏畢。
鳳漢
曰, 臣等之至懇, 殿下終靳兪音, 臣等之所願, 實是追法祖宗, 則殿下豈可不許乎?
致仁
曰, 此則擧國同然之心, 以道理言之, 可質於鬼神矣。上曰, 予之固心, 亦可質於鬼神矣。
東度
曰, 此時不行, 何時行之乎? 上命臣
雲翼
, 出招二品以上, 判中樞
李益炡
, 知中樞
洪啓禧
, 左參贊
李昌誼
, 副司直
鄭亨復
, 判敦寧
洪象漢
, 禮曹判書
金陽澤
, 右參贊
李益輔
, 副司直
李昌壽
, 知中樞
徐志修
, 副司直
南泰齊
, 副司直
兪㝡基
, 兵曹判書
具允明
, 工曹判書
李泰和
, 知敦寧
沈星鎭
, 漢城判尹
李之億
, 刑曹判書
黃仁儉
, 副司直
金尙喆
, 副司直
沈鏽
, 副司直
南泰會
, 戶曹判書
鄭弘淳
, 吏曹判書
朴相德
, 知中樞
金始煐
, 副司直
趙明鼎
, 副護軍
具善復
, 副護軍
沈鳳徵
·
趙啓泰
, 訓鍊都正
李章吾
, 副司直
黃景源
, 副護軍
洪若水
·
李觀祥
, 戶曹參判
金善行
, 副司直
李應協
, 副護軍
李潤成
·
李柱國
, 左尹
徐命臣
, 兵曹參判
元仁孫
, 副護軍
金聖遇
, 副司直
洪樂性
, 副司直
尹得養
·
趙榮進
, 同知
尹東暹
, 副護軍
張志恒
, 同敦寧
韓光會
, 吏曹參判
李溵
, 副司直
安允行
, 副司直
邊致明
, 副護軍
金孝大
, 禮曹參判
申暐
, 杞豐君
兪彦國
, 右尹
徐命膺
, 副司直
李思觀
·
鄭光漢
, 工曹參判
金尙重
, 刑曹參判
趙曮
, 副護軍
李邦曄
·
張志豐
, 副司直
李廷喆
·
李最中
, 兵曹參議
尹東昇
, 戶曹參議
鄭尙淳
, 刑曹參議
李宜老
, 兵曹參知
金華鎭
, 工曹參議
玄光宇
, 禮曹參議
洪樂仁
, 以次進伏。上曰, 雖六百來, 予心則不動矣。命承旨讀御製記懷訖, 命讀奏世孫上疏, 又命讀奏賓廳啓辭。
鳳漢
曰, 臣等之啓, 則不敢望允, 而至於世孫之章, 則誠孝藹然, 殿下豈可不兪乎? 上曰, 今時則異於聖祖之時矣。
鳳漢
曰, 乙酉六回, 實是盛世也。上曰, 千不似, 萬不似矣。今番命讀紀懷, 予心可知, 卿等休矣。
致仁
曰, 此實天理人情之所不可已也。
鳳漢
曰, 繼聖祖之事, 於殿下, 亦爲孝也。上曰, 卿等動於實錄, 而世孫又沖動矣。
鳳漢
曰, 此實非豫大之事也。上曰, 世孫之文則好, 而公然起鬧, 使外祖胥命矣。手書世孫上疏批答, 命承旨書之曰, 此手書批答, 使知申往宣。
出傳敎
命臣
雲翼
, 出招都承旨,
洪麟漢
進伏,
麟漢
承命受批答出去。上曰, 復命, 可也。上命藥房提調, 持湯劑入侍。臣
雲翼
, 承命出招, 提調
沈鏽
進伏。上進御湯劑訖,
麟漢
復命。上曰, 予見賓啓, 不覺一笑矣。賓啓累日則越江云, 其將國無人乎? 諸臣竝起立力懇。上曰, 予有苦心矣。命諸臣退出。
鳳漢
曰, 聞宗臣亦來待云矣。上命坐直承旨與宗臣, 來待閤外, 臣
雲翼
承命出分付, 還進伏。
陽澤
曰,
順安
昔年種植之栗, 丁丑後三年, 該邑連爲上納于廚院矣。頃日下敎之後, 監營以今年所收栗子上送, 而廚院則以無送納之文蹟, 難於祗受, 何以爲之乎? 上曰, 此後自廚院爲之, 可也。
出擧條
諸臣退出。上曰, 宗臣尋當入侍矣。承史以次退出。
○ 乙酉十月初一日午時, 上御
景賢堂
。晝講, 大臣·國舅同爲入侍時, 知事
金尙喆
, 特進官
南泰會
, 參贊官
金應淳
, 侍講官
金魯鎭
, 檢討官
洪秀輔
, 記事官...
○ 乙酉十月初一日酉時, 上御
景賢堂
。宗臣入侍時, 右副承旨
李海重
, 記事官
柳雲翼
·
姜彝福
·
安聖彬
,
長溪君棅
,
海運君槤
,
海溪君
,
鶴城君楡
,
全恩君墩
,
順悌君烜
[順悌君炟]
,
咸溪君櫄
,
順義君炟
[順義君烜]
,
安川君烓
,
安豐君
,
新溪君㯖
,
慶興君栴
,
河南君垙
,
樂城君壇
,
安春君烿
,
全春君堦
,
樂林君埏
,
西溪君熠
, 以次進伏訖。
棅
曰, 聖祖已行之事, 殿下行之, 則實爲對揚先烈之道矣。上曰, 考於實錄者, 豈爲此乎? 予之召卿, 欲見面也, 非爲此也, 卿等休矣。
棅
曰, 此實非宴也。上笑曰, 非宴而何?
棅
曰, 臣等姑捨, 而世孫之至孝, 豈可不伸乎? 上曰, 聞卿終日來待, 故特爲召見, 已知卿心矣, 卿其休矣。
棅
曰, 臣等若不蒙允而歸, 則臣等歸有何顔乎? 上曰, 此言則卿之眞情也。仍命退出。命臣
雲翼
, 出問賓啓遲速, 還奏幾盡寫。上命禮房承旨, 更爲入侍。臣
雲翼
, 承命出招, 禮房承旨
金應淳
, 持賓啓進伏。上命讀奏賜批訖。上命藥房提調, 持湯劑入侍。臣
雲翼
, 承命出招, 提調
沈鏽
進伏。上進御湯劑訖。命承旨書之曰, 昨日下敎時遺焉。
趙浚
則開國勳臣, 而宿於其第, 際遇可知。其奉祀孫, 令銓曹問名, 先爲調用。
出傳敎
又命書之曰, 故相
黃喜
, 執雨傘而坐曰, 民若何? 噫, 此可謂古矣。近世侈風日盛, 京華巨族, 豈有是事? 予則
述編
旣云, 自奉淡然, 故今雖初冬, 衣則初秋, 廈氊之中, 諺所謂臂三甲而不覺其冷, 因此若故相之心, 今日初寒若此, 六十餘諸臣之傔從吏隷, 其中必有衣薄者, 其何能耐飢耐寒乎? 此亦予誠未能感動, 而若是相持, 使此輩受苦, 思之及此, 予困頓忘, 豈徒此也? 昔年爲其鄕軍, 於初冬, 則俟其小寒, 卽命襦衣題給, 卽予仰覩, 而題給之際, 不無挾私, 其亦知矣。故仰體德意, 鄕軍之未預給襦衣。噫, 三昨, 體昔施恤之乞丐, 一時其雖療飢, 當初冬, 何以耐寒? 若不下敎, 三昨之事, 其亦文具, 令該廳, 訪于鍾閣, 若有率來過夜, 俾免其凍, 今諭者, 卽一
黃喜
, 而因此而思
孟思誠
,
黃喜
卽古名相, 其後孫, 今有否, 令該曹訪問, 登對時以奏。
出傳敎
上命春坊官員入侍。臣
雲翼
, 承命出招, 弼善
具庠
, 說書
洪九瑞
進伏。上曰, 世孫尙今不寢乎?
庠
曰, 承批後, 抑鬱悶迫, 將又三疏, 俄者命臣等入對而呼草矣。上曰, 疏草持來乎?
九瑞
曰, 持來矣。上命承旨讀奏, 上曰, 予不能敎而渠能知矣。
應淳
曰, 字字純孝, 藹然可見矣。上曰, 世孫之文, 比初作尤善矣。使予作之, 亦難矣。
應淳
曰, 自然由中, 故文亦如之矣。
庠
曰, 世孫以不得請則不止爲令矣。上曰, 今則予之批答亦難矣。
應淳
曰, 當此大慶, 世孫之誠孝, 況且如此, 殿下何以固辭乎? 上命春坊官員退出, 承史以次退出。
○ 乙酉十月初一日酉時, 上御
景賢堂
。宗臣入侍時, 右副承旨
李海重
, 記事官
柳雲翼
·
姜彝福
·
安聖彬
,
長溪君棅
,
海運君槤
[ PC버전 ]